Concilia Hispaniae

by Auctores varii

Auctores varii

Concilia Hispaniae

Saeculo VIII

editio: Migne
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 84

Documenta Catholic Omnia pdf

Concilia Hispaniae (Auctores varii), J. P. Migne

• 2
• 3
• 4
• 5
• 6
• 7

XXXVIII CONCILIUM ELIBERITANUM DECEM ET NOVEM EPISCOPORUM, CONSTANTINI TEMPORIBUS EDITUM EODEM TEMPORE QUO ET NICAENA SYNODUS HABITA EST.

(0301B)281-282 Cum consedissent sancti et religiosi episcopi in ecclesia Eliberitana, hoc est: Felix episcopus Accitanus, Osius episcopus Cordubensis, Sabinus episcopus Hispalensis, Camerimnus episcopus Tuccitanus, Sinagius episcopus Epagrensis, Secundinus [ B. R., Secundus] episcopus Castulonensis, Pardus episcopus Mentesanus, Flavianus [T. 1, 2, Flavius] episcopus Eliberitanus, Cantonius episcopus Urcitanus, Liberius episcopus Emeritensis, Valerius episcopus Caesaraugustanus, Decentius episcopus Legionensis, Melantius episcopus Toletanus, Januarius episcopus de Fibularia, Vincentius episcopus Ossonobensis, Quintianus episcopus Elborensis, Succesus episcopus de Eliocroca, Eutychianus episcopus Bastitanus, Patricius episcopus Malacitanus: item presbyteri (0301C), Restitutus presbyter de Epora, Natalis presbyter Ursona, Maurus presbyter Iliturgi, Lamponianus de Carbula, Barbatus de Astigi, Felicissimus de Ateva, Leo Acinippo, Liberalis de Eliocroca, Januarius a Lauro, Januarianus Barbe, Victorinus Egabro, Titus Ajune, Eucharius Municipio, Silvanus Segalvinia, Victor Ulia, Januarius Urci, Leo Gemella, Turrinus Castelona, Luxurius de Drona, Emeritus Baria, Eumantius Solia, Clementianus Ossigi, Eutyches Carthaginensis, Julianus Corduba: die Iduum Maiarum apud Eliberim residentibus cunctis, astantibus diaconibus et omni plebe, episcopi universi dixerunt:

I. De his qui post baptismum idolis immolaverunt. Placuit inter eos: Qui post fidem baptismi salutaris (0301D)adulta aetate ad templum idoli idolaturus accesserit, et fecerit quod est crimen capitale, quia est (0302B)summi sceleris, placuit nec in finem eum communionem accipere

II. De sacerdotibus Gentilium qui post baptismum immolaverunt. Flamines qui post fidem lavacri et regenerationis sacrificaverunt, eo quod geminaverint scelera, accedente homicidio vel triplicaverint facinus cohaerente moechia, placuit eos nec in finem accipere communionem.

III. De eisdem si idolis munus tantum dederunt. Item flamines qui non immolaverint, sed munus tantum dederint, eo quod se a funestis abstinuerint sacrificiis, placuit in finem eis praestare communionem, acta tamen legitima poenitentia: item ipsi si post poenitentiam fuerint moechati, placuit ulterius (0302C)his non esse dandam communionem, ne illusisse de dominica communione videantur.

283 IV. De eisdem si catechumeni adhuc immolant [U., G., immolarent] quando baptizentur. Item flamines si fuerint catechumeni et se a sacrificiis abstinuerint, post triennii tempora placuit ad baptismum admitti debere.

V. Si domina per zelum ancillam occiderit. Si qua femina [T. 2, domina] furore zeli accensa flagris verberaverit ancillam suam, ita ut intra [ U., G., infra] tertium diem animam cum cruciatu effundat, eo quod incertum sit voluntate an casu occiderit; si voluntate, post septem annos, si casu, post quinquennii tempora, acta legitima poenitentia ad communionem placuit admitti; quod si infra tempora (0302D)constituta fuerit infirmata, accipiat communionem.

VI. Si quicunque per maleficium hominem interfecerit. Si quis vero maleficio interficiat alterum, eo quod (0303A)sine idololatria perficere scelus non potuit, nec in finem impertiendam esse illi [ U., G., ei] communionem.

VII. De poenitentibus moechiae si rursus moechaverint. Si quis forte fidelis post lapsum moechiae, post tempora constituta acta poenitentia, denuo fuerit fornicatus, placuit nec in finem habere eum communionem.

VIII. De feminis quae relictis viris suis aliis nubunt. Item feminae, quae nulla praecedente causa reliquerint viros suos et alteris se copulaverint, nec in finem accipiant communionem.

IX. De feminis quae adulteros maritos relinquunt et aliis nubunt. Item femina fidelis, quae adulterum maritum reliquerit (0303B)fidelem et alterum ducit, prohibeatur ne ducat: si duxerit non prius accipiat communionem, nisi quem reliquit de saeculo exierit, nisi forsitan necessitas infirmitatis dare compulerit.

X. De relicta catechumeni si alterum duxerit. Si ea quam catechumenus relinquit duxerit maritum, potest ad fontem lavacri admitti: hoc et circa feminas catechumenas 284 erit observandum. Quod si fuerit fidelis quae ducitur ab eo qui uxorem inculpatam relinquit, et cum scierit illum habere uxorem, quam sine causa reliquit, placuit in finem hujusmodi dari communionem.

XI. De catechumena si graviter aegrotaverit. Intra quinquennii autem tempora catechumena si graviter fuerit infirmata, dandum ei baptismum placuit, (0303C)non denegari.

XII. De mulieribus quae lenocinium fecerint. Mater vel parens vel quaelibet fidelis, si lenocinium exercuerit, eo quod alienum vendiderit corpus vel potius suum, placuit eam nec in finem accipere communionem.

XIII. De virginibus Deo sacratis si adulteraverint. Virgines quae se Deo dicaverunt, si pactum perdiderint virginitatis, atque eidem libidini servierint non intelligentes quid admiserint, placuit nec in finem eis dandam esse communionem. Quod si semel persuasae aut infirmi corporis lapsu vitiatae omni tempore vitae suae hujusmodi feminae egerint poenitentiam, ut abstineant se a coitu, eo quod lapsae potius videantur, (0303D)placuit eas in finem communionem accipere debere.

XIV. De virginibus saecularibus si moechaverint. Virgines quae virginitatem suam non custodierint, si eosdem qui eas violaverint duxerint et tenuerint maritos, eo quod solas nuptias violaverint, post annum sine poenitentia reconciliari debebunt; vel si alios cognoverint viros, eo quod moechatae sunt, placuit per quinquennii tempora acta legitima poenitentia admitti eas ad communionem oportere.

XV. De conjugio eorum qui ex Gentilitate veniunt. Propter copiam puellarum gentilibus minime in (0304A)matrimonium dandae sunt virgines Christianae, ne aetas in flore tumens in adulterium animae resolvatur.

XVI. De puellis fidelibus ne infidelibus conjungantur. Haeretici si se transferre noluerint ad Ecclesiam catholicam, nec ipsis catholicas dandas esse puellas; sed neque Judaeis neque haereticis dare placuit, eo quod nulla possit esse societas fideli cum infidele: si contra interdictum 285 fecerint parentes, abstineri per quinquennium placet.

XVII. De his qui filias suas sacerdotibus Gentilium conjungunt. Si qui forte sacerdotibus idolorum filias suas junxerint, placuit nec in finem eis dandam esse communionem.

XVIII. De sacerdotibus et ministris si moechaverint. (0304B)Episcopi, presbyteres et diacones si in ministerio positi detecti fuerint quod sint moechati, placuit propter scandalum et propter profanum crimen nec in finem eos communionem accipere debere.

XIX. De clericis negotia et nundinas sectantibus. Episcopi, presbyteres et diacones de locis suis negotiandi causa non discedant, nec circumeuntes provincias quaestuosas nundinas sectentur: sane ad victum sibi conquirendum aut filium aut libertum aut mercenarium aut amicum aut quemlibet mittant; et si voluerint negotiari, intra provinciam negotientur.

XX. De clericis et laicis usurariis. Si quis clericorum detectus fuerit usuras accipere, placuit eum degradari et abstineri. Si quis etiam laicus (0304C)accepisse probatur usuras, et promiserit correptus jam se cessaturum nec ulterius exacturum, placuit et veniam tribui: si vero in ea iniquitate duraverit, ab Ecclesia esse projiciendum.

XXI. De his qui tardius ad ecclesiam accedunt. Si quis in civitate positus tres dominicas ad ecclesiam non accesserit, pauco tempore abstineatur, ut correptus esse videatur.

XXII. De catholicis in haeresem transeuntibus, si revertantur. Si quis de catholica Ecclesia ad haeresem transitum fecerit rursusque recurrexit, placuit huic poenitentiam non esse denegandam eo quod cognoverit peccatum suum; qui etiam decem annis agat poenitentiam, (0304D)cui post decem annos praestari communio debet; si vero infantes fuerint transducti, quod non suo vitio peccaverint incunctanter recipi debent [ B. R., debebunt].

286 XXIII. De temporibus jejuniorum. Jejunii superpositiones [Ae., T. 2, superimpositiones] per singulos menses placuit celebrari, exceptis diebus duorum mensium Julii et Augusti propter quorumdam infirmitatem.

XXIV. De his qui in peregre baptizantur, ut ad clerum non veniant. Omnis qui in peregre fuerint baptizati, eo quod eorum (0305A)minime sit cognita vita, placuit ad clerum non esse promovendos in alienis provinciis.

XXV. De epistolis communicatoriis confessorum. Omnis qui attulerit litteras confessorias sublato nomine confessoris, eo quod omnes sub hac nominis gloria passim concutiant simplices, communicatoriae ei dandae sunt litterae.

XXVI. Ut omni sabbato jejunetur. Errorem placuit corrigi, ut omni sabbati die superpositiones celebremus.

XXVII. De clericis, ut extraneas feminas in domo non habeant. Episcopus vel quilibet alius clericus aut sororem aut filiam virginem dicatam Deo tantum secum habeat: extraneam nequaquam habere placuit.

XXVIII. De oblationibus eorum qui non communicant. (0305B) Episcopum placuit ab eo, qui non communicat, munus accipere non debere.

XXIX. De energumenis qualiter habeantur in ecclesia. Energumenus qui ab erratico spiritu exagitatur, hujus nomen neque ad altare cum oblatione esse recitandum, nec permittendum ut sua manu in ecclesia ministret.

XXX. De his qui post lavacrum moechati sunt, ne subdiacones fiant. Subdiaconos eos ordinari non debere qui in adolescentia sua fuerint moechati, eo quod postmodum per subreptionem ad altiorem gradum promoveantur: vel si qui sunt in praeteritum ordinati, amoveantur.

287 XXXI. De adolescentibus qui post lavacrum moechati sunt. (0305C) Adolescentes qui post fidem lavacri salutaris fuerint moechati, cum duxerint uxores, acta legitima poenitentia placuit ad communionem eos admitti.

XXXII. De excommunicatis presbyteris, ut in necessitate communionem dent. Apud presbyterum, si quis gravi lapsu in ruinam mortis inciderit, placuit agere poenitentiam non debere, sed potius apud episcopum: cogente tamen infirmitate necesse est presbyterem communionem praestare debere, et diaconem si ei jusserit sacerdos.

XXXIII. De episcopis et ministris, ut ab uxoribus abstineant. Placuit in totum prohibere episcopis, presbyteris et (0305D)diaconibus vel omnibus clericis positis in ministerio abstinere se a conjugibus suis, et non generare filios: quicunque vero fecerit, ab honore clericatus exterminetur.

XXXIV. Ne cerei in coemeteriis incendantur. Cereos per diem placuit in coemeterio non incendi, inquietandi enim sanctorum spiritus non sunt. Qui haec non observaverint arceantur ab Ecclesiae communione.

XXXV. Ne feminae in coemeteriis pervigilent. Placuit prohiberi ne feminae in coemeterio pervigilent, (0306A)eo quod saepe sub obtentu orationis latenter scelera committunt.

XXXVI. Ne picturae in ecclesia fiant. Placuit picturas in ecclesia esse non debere, ne quod colitur et adoratur in parietibus depingatur.

XXXVII. De energumenis non baptizatis. Eos qui ab immundis spiritibus vexantur, si in fine mortis fuerint constituti, baptizari placet; si fideles fuerint, dandam esse communionem. Prohibendum etiam ne lucernas hi publice accendant; si facere contra interdictum voluerint, abstineantur a communione.

288 XXXVIII. Ut in necessitate et fideles baptizent. Loco peregre navigantes aut si ecclesia proximo non fuerit, posse fidelem, qui lavacrum suum integrum (0306B)habet nec sit bigamus, baptizare in necessitate infirmitatis positum catechumenum, ita ut si supervixerit ad episcopum eum perducat, ut per manus impositionem perfici possit.

XXXIX. De Gentilibus si in discrimine baptizari expetunt. Gentiles si in infirmitate desideraverint sibi manum imponi, si fuerit eorum ex aliqua parte honesta vita, placuit eis manum imponi et fieri Christianos.

XL. Ne id quod idolothytum est fideles accipiant. Prohiberi placuit, ut cum rationes suas accipiunt possessores, quidquid ad idolum datum fuerit accepto non ferant: si post interdictum fecerint, per quinquennii spatia temporum a communione esse arcendos.

XLI. Ut prohibeant domini idola colere servis suis. (0306C) Admoneri placuit fideles, ut in quantum possunt prohibeant ne idola in domibus suis habeant: si vero vim metuunt servorum, vel se ipsos puros conservent; si non fecerint, alieni ab Ecclesia habeantur.

XLII. De his qui ad fidem veniunt, quando baptizentur. Eos qui ad primam fidem credulitatis accedunt, si bonae fuerint conversationis, intra biennium temporum placuit ad baptismi gratiam admitti debere, nisi infirmitate compellente coegerit ratio velocius subvenire periclitanti vel gratiam postulanti.

XLIII. De celebratione Pentecostes. Pravam institutionem emendari placuit juxta auctoritatem Scripturarum, ut cuncti diem Pentecostes (0306D)celebremus, ne si quis non fecerit novam haeresem induxisse notetur.

XLIV. De meretricibus paganis si convertantur. Meretrix quae aliquando fuerit et postea habuerit maritum, si postmodum ad credulitatem venerit, incunctanter placuit esse recipiendam.

289 XLV. De catechumenis qui ecclesiam non frequentant. Qui aliquando fuerit catechumenus et per infinita tempora nunquam ad ecclesiam accesserit, si eum de clero quisque cognoverit esse Christianum, aut testes aliqui exstiterint fideles, placuit ei baptismum (0307A)non negari, eo quod veterem hominem dereliquisse videatur.

XLVI. De fidelibus si apostataverint quandiu poeniteant. Si quis fidelis apostata per infinita tempora ad ecclesiam non accesserit, si tamen aliquando fuerit reversus nec fuerit idolator, post decem annos placuit communionem accipere.

XLVII. De eo qui uxorem habens saepius moechatur. Si quis fidelis habens uxorem non semel sed saepe fuerit moechatus, in fine mortis est conveniendus: quod si se promiserit cessaturum, detur ei communio: si resuscitatus rursus fuerit moechatus, placuit ulterius non ludere eum de communione pacis.

XLVIII. De baptizatis ut nihil accipiat clerus. (0307B)Emendari placuit, ut hi qui baptizantur, ut fieri solebat, nummos in concha non mittant, ne sacerdos quod gratis accepit pretio distrahere videatur: neque pedes eorum lavandi sunt a sacerdotibus vel [T. 1, sed] clericis.

XLIX. De frugibus fidelium ne a Judaeis benedicantur. Admoneri placuit possessores, ut non patiantur fructus suos, quos a Deo percipiunt cum gratiarum actione, a Judaeis benedici, ne nostram irritam et infirmam faciant benedictionem: si quis post interdictum facere usurpaverit, penitus ab Ecclesia abjiciatur.

L. De Christianis qui cum Judaeis vescuntur. Si vero quis clericus vel fidelis cum Judaeis cibum sumpserit, placuit eum a communione abstineri ut (0307C)debeat emendari.

LI. De haereticis, ut ad clerum non promoveantur. Ex omni haerese fidelis si venerit, minime est ad clerum promovendus: vel si qui sunt in praeteritum ordinati, sine dubio deponantur.

290 LII. De his qui in ecclesia libellos famosos ponunt. Hi qui inventi fuerint famosos in ecclesia ponere anathematizentur.

LIII. De episcopis qui excommunicato alieno communicant. Placuit cunctis, ut ab eo episcopo quis recipiat communionem, a quo abstentus in crimine aliquo quis fuerit; quod si alius episcopus praesumpserit eum admitti, illo adhuc minime faciente vel consentiente (0307D)a quo fuerit communione privatus, sciat se hujusmodi causas inter fratres esse cum status sui periculo praestaturum.

LIV. De parentibus qui fidem sponsaliorum frangunt. Si qui parentes fidem fregerint sponsaliorum, triennii tempore abstineantur; si tamen idem sponsus vel sponsa in gravi crimine fuerint deprehensi, erunt excusati parentes: si in eisdem fuerit vitium et polluerint se, superior sententia servetur.

LV. De sacerdotibus Gentilium qui jam non sacrificant. Sacerdotes qui tantum coronas portant nec sacrificant nec de suis sumptibus aliquid ad idola praestant, (0308A)placuit post biennium accipere communionem.

LVI. De magistratibus et duumviris. Magistratus vero uno anno quo agit duumviratum, prohibendum placet [T. 1, 2, placuit] ut se ab Ecclesia cohibeat.

LVII. De his qui vestimenta ad ornandam pompam dederunt. Matronae vel earum mariti vestimenta sua ad ornandam saeculariter pompam non dent; et si fecerint, triennio abstineantur.

LVIII. De his qui communicatorias litteras portant, ut de fide interrogentur. Placuit ubique et maxime in eo loco, in quo prima cathedra constituta est episcopatus, ut interrogentur hi qui communicatorias litteras tradunt, an omnia recte habeant suo testimonio comprobata.

291 LIX. De fidelibus, ne ad Capitolium causa sacrificandi ascendant. (0308B) Prohibendum ne quis Christianus, ut Gentilis, ad idolum Capitolii causa sacrificandi ascendat et videat; quod si fecerit, pari crimine teneatur: si fuerit fidelis, post decem annos acta poenitentia recipiatur.

LX. De his qui destruentes idola occiduntur. Si quis idola fregerit et ibidem fuerit occisus, quatenus in Evangelio scriptum non est neque invenietur sub apostolis unquam factum, placuit in numerum eum non recipi martyrum.

LXI. De his qui duabus sororibus copulantur. Si quis post obitum uxoris suae sororem ejus (0308C)duxerit, et ipsa fuerit fidelis, quinquennium a communione placuit abstineri, nisi forte velocius dari pacem necessitas coegerit infirmitatis.

LXII. De aurigis et pantomimis si convertantur. Si auriga aut pantomimus credere voluerint, placuit, ut prius artibus suis renuntient et tunc demum suscipiantur, ita ut ulterius ad ea non revertantur: qui si facere contra interdictum tentaverint, projiciantur ab Ecclesia.

LXIII. De uxoribus quae filios ex adulterio necant. Si qua per adulterium absente marito suo conceperit, idque post facinus occiderit, placuit nec in finem dandam esse communionem eo quod geminaverit scelus.

LXIV. De feminis quae usque ad mortem cum alienis viris adulterant. (0308D) Si qua usque in finem mortis suae cum alieno viro fuerit moechata, placuit nec in finem dandam ei esse communionem: si vero eum reliquerit, post decem annos accipiat communionem acta legitima poenitentia.

LXV. De adulteris uxoribus clericorum. Si cujus clerici uxor fuerit moechata et scierit eam maritus suus moechari et non eam statim projecerit, nec in finem accipiat communionem, ne ab his qui exemplum bonae 292 conversationis esse debent, ab eis videantur scelerum magisteria procedere.

LXVI. De his qui privignas suas ducunt. (0309A) Si quis privignam suam duxerit uxorem, eo quod sit incestus, placuit nec in finem dandam esse communionem.

LXVII. De conjugio catechumenae feminae. Prohibendum ne qua fidelis vel catechumena aut comatos aut viros cinerarios habeant: quaecunque hoc fecerint a communione arceantur.

LXVIII. De catechumena adultera quae filium necat. Catechumena si per adulterium conceperit et praefocaverit, placuit eam in fine baptizari.

LXIX. De viris conjugatis postea in adulterium lapsis. Si quis forte habens uxorem semel fuerit lapsus, placuit eum quinquennium agere debere poenitentiam et sic reconciliari, nisi necessitas infirmitatis coegerit (0309B)ante tempus dari communionem: hoc et circa feminas observandum.

LXX. De feminis quae consciis maritis adulterant. Si cum conscientia mariti uxor fuerit moechata, placuit nec in finem dandam ei [ B. R., U., G., eis] esse communionem: si vero eam reliquerit, post decem annos accipiat communionem, si eam cum sciret adulteram aliquo tempore in domo sua retinuit.

LXXI. De stupratoribus puerorum. Stupratoribus puerorum nec in finem dandam esse communionem.

LXXII. De viduis moechis si eumdem postea maritum duxerint. Si qua vidua fuerit moechata et eumdem postea habuerit maritum, post quinquennii tempus acta legitima (0309C)poenitentia placuit eam communioni reconciliari: si alium duxerit relicto illo, nec in finem dandam esse communionem; vel si fuerit ille fidelis quem accepit, communionem non accipiet, nisi post decem annos acta legitima poenitentia, 293 vel si infirmitas coegerit velocius dari communionem.

LXXIII. De delatoribus. Delator si quis exstiterit fidelis, et per delationem ejus aliquis fuerit proscriptus vel interfectus, placuit eum nec in finem accipere communionem; si levior causa fuerit, intra quinquennium accipere poterit communionem: si catechumenus fuerit, post quinquennii tempora admittetur ad baptismum.

LXXIV. De falsis testibus. (0309D)Falsus testis prout est crimen abstinebitur: si tamen (0310A)non fuerit mortale quod objecit et probaverit quod non tacuerit, biennii tempore abstinebitur; si autem non probaverit, convento clero placuit per quinquennium abstineri.

LXXV. De his qui sacerdotes vel ministros accusant nec probant. Si quis autem episcopum vel presbyterum vel diaconum falsis criminibus appetierit et probare non potuerit, nec in finem dandam ei esse communionem.

LXXVI. De diaconibus si ante honorem peccasse probantur. Si quis diaconum se permiserit ordinari et postea fuerit detectus in crimine mortis quod aliquande commiserit, si sponte fuerit confessus, placuit eum (0310B)acta legitima poenitentia post triennium accipere communionem: quod si alius eum detexerit, post quinquennium acta 294 poenitentia accipere communionem laicam debere.

LXXVII. De baptizatis qui nondum confirmati moriuntur. Si quis diaconus regens plebem sine episcopo vel presbytero aliquos baptizaverit, episcopus eos per benedictionem perficere debebit: quod si ante de saeculo recesserint, sub fide qua quis credidit poterit esse justus.

LXXVIII. De fidelibus conjugatis, si cum Judaea vel Gentili moechatae fuerint. Si quis fidelis habens uxorem cum Judaea vel Gentili fuerit moechatus, a communione arceatur: quod (0310C)si alius eum detexerit, post quinquennium acta legitima poenitentia poterit dominicae sociari communioni.

LXXIX. De his qui tabulam ludunt. Si quis fidelis aleam, id est tabulam luserit nummis, placuit eum abstineri; et si emendatus cessaverit, post annum poterit communioni reconciliari.

LXXX. De libertis. Prohibendum ut liberti, quorum patroni in saeculo fuerint, ad clerum non promoveantur.

LXXXI. De feminarum epistolis. Ne feminae suo potius absque maritorum nominibus laicis scribere audeant; quae fideles sunt vel litteras alicujus pacificas ad suum solum nomen scriptas (0310D)accipiant.

XXXIX CONCILIUM TARRACONENSE DECEM EPISCOPORUM, HABITUM AERA DLIV, ANNO SEXTO THEODORICI REGIS, CONSULATU PETRI, SUB DIE VIII IDUS NOVEMBRIS. (0309) (0309D)295-296 Antiqua Patrum statuta de his censuisse videntur, quae in tempore aut ad illos relata pervenerunt aut certe acta testimonio proprio comprobaverunt: cujus rei et nos sequentes exemplum, (0310D)illa quae nunc fiunt placuit observanda decernere, ut praeterita absque ambage custodiantur, et praesentia observatione sint firma. Igitur cum in unum pariter convenissemus in urbem Tarraconensem quae est (0311A)metropolitana, titulos subter annexos conscripsimus observandos.

I. Ut etiam ad proximas sanguinis clerici cum testimonio vadant. De his, quibus cura pro parentelae proximitate habere permittitur, ut ea cautela earum necessitates sustentent, ut pietatis beneficia quae eis sunt necessaria a longius praebeant: ipsi vero pro visendis eis cum ingressi fuerint, celeri salutatione recurrant nec inibi faciant mansionem: qui tamen cum ad earum visitationem pergunt, testem solatii sui fide et aetate probatum adhibeant secum. Si quis haec a nobis statuta contempserit, si clericus est, loci sui dignitate privetur; si [ G., sin] vero religiosus vel monachus, in cella monasterii reclusus poenitentiae lamentis (0311B)incumbat, ubi singulari afflictione panis et aquae victum ex abbatis ordinatione percipiat.

II. Ut clerici emendi vilius vel vendendi carius non permittantur. Sicut canonum statutis firmatum est, quicunque in clero esse voluerit emendi vilius vel vendendi carius studio non utatur: certe si haec voluerit exercere, cohibeatur a clero.

III. Ut clerici si solidum praestiterint sine usura recipiant. Si quis vero clericus solidum in necessitate praestiterit, hoc de vino vel frumento accipiat, quod mercandi causa tempore statuto decretum fuerit venundari: caeterum si speciem non habuerit necessariam, ipsum quod dedit sine ullo augmento recipiat.

IV. Ut nullus episcopus vel infra positus die dominico causas judicare praesumat. (0311C) Ut nullus episcoporum aut presbyterorum vel clericorum die dominico propositum cujuscunque causae negotium audeat judicare, nisi hoc tantum, ut Deo statuta solemnia peragant: caeteris vero diebus conniventibus personis illa quae justa sunt habeant licentiam judicandi, excepto criminalia negotia.

V. Ut qui in metropolitana civitate non ordinatur episcopus, post duos menses se metropolitano praesentet. Si quis in metropolitana civitate non fuerit episcopus ordinatus, posteaquam suscepta benedictione [ Ae., T., ordinatione] per metropolitani litteras honorem (0311D)fuerit episcopatus adeptus, id optimum esse decrevimus, ut postmodum statuto tempore, id est, impletis duobus mensibus, se metropolitani sui repraesentet aspectibus, ut ab illo monitis ecclesiasticis instructus plenius quod [Ae., E. 3, U., G., quid] observare debeat recognoscat: quod si forte haec implere neglexerit, in synodo increpatus a fratribus corrigatur; quod si infirmitate aliqua ne hoc impleat fuerit praepeditus, hoc suis litteris metropolitano indicare procuret.

297 VI. Ut episcopus, qui a metropolitano commonitus ad synodum non venerit, excommunicetur. Si quis episcoporum [T. 1, 2, U., episcopus] commonitus (0312A)a metropolitano ad synodum nulla gravi intercedente necessitate corporali venire contempserit, sicut statuta Patrum sanxerunt, usque ad futurum concilium cunctorum episcoporum charitatis communione privetur.

VII. Ut dioecesani clerici septimanas teneant et die sabbati omnes in unum conveniant. De dioecesanis ecclesiis vel clero id placuit definiri, ut presbyteri vel diaconi qui ibi constituti sunt cum clericis septimanas observent; id est ut presbyter unam faciat hebdomadam, qua expleta succedat ei diaconus similiter, ea scilicet conditione servata, ut omnis clerus die sabbati ad vesperas sit paratus, quo facilius die dominico solemnitas cum omnium praesentia celebretur: ita tamen ut omnibus diebus vespera (0312B)et matutina celebrentur, quia desistente clero, quod est pessimum, comperimus in basilicis nec luminaria ministrari. Si qui sane negligentiae vitio haec implere noluerint, noverint se secundum statuta canonum pro modo personarum canonicae disciplinae subdendos.

VIII. Ut annis singulis episcopi dioecesem visitent, et ut non plus quam tertiam de parochiis accipiant. Multorum casuum experientia magistrante reporimus nonnullas dioecesanas esse ecclesias destitutas: ob quam rem id constitutione decrevimus, ut antiquae consuetudinis ordo servetur, et annuis vicibus ab episcopo dioeceses visitentur, ut si qua forte basilica reperta fuerit destituta ordinatione ipsius reparetur; quia tertia ex omnibus per antiquam traditionem ut (0312C)accipiatur ab episcopis novimus statutum.

IX. De clericis et ostiariis qui adulteris mulieribus admiscentur, ut a clero projiciantur. Si quis lectorum adulterae mulieri voluerit misceri vel adhaerere consortio, aut relinquat adulteram, aut a clero habeatur extraneus: similis sententia ostiariorum manebit scholam.

X. Ut nullus episcopus pro judiciis munera accipiat. Observandum quoque decrevimus, ne quis sacerdotum vel clericorum more saecularium 298 judicum audeat accipere pro impensis patrociniis munera, nisi forte in ecclesia oblata gratuita, quae non favore muneris videantur accepta, sed collatione devotionis illata; quia si qua ista [ G., sic qui ista] probantur accipere, veluti exactores fenoris aut usurarum (0312D)possessores secundum statuta Patrum se noverint degradandos.

XI. Ut monachus missus alicubi ministerium clericatus agere non praesumat, nec negotiator nec exsecutor existat. Monachi a monasterio foras egredientes ne aliquod ministerium ecclesiasticum praesumant agere prohibemus, nisi forte cum abbatis imperio: similiter ut nullus eorum, id est monachorum, forensis negotii susceptor vel exsecutor existat, nisi id quod monasterii exposcit utilitas, abbate sibi nihilominus imperante, canonum ante omnia Gallicanorum de eis constitutione servata.

XII. Ut si episcopus intestatus obierit, inventarium de rebus ejus clerici faciant et nullus exinde aliquid auferat. (0313A) Sicubi defunctus fuerit episcopus intestatus, post depositionem ejus a presbyteris et diaconibus de rebus ipsius breve fideliter conscribatur a minimo usque ad maximum, id est de utensilibus [ G., utensiliis] vel omni supellectile, ita tamen ut si quis exinde vel praesumpsisse vel occulte fuerit tulisse convictus, secundum furti tenorem restituat universa.

XIII. Ut episcopus dioecesanos presbyteros et quosdam ex laicis convenire ad synodum litteris moneat. Epistolae tales per fratres a metropolitano sunt dirigendae, ut non solum a cathedralibus ecclesiis presbyteros, verum etiam de dioecesanis ad concilium trahant, et aliquos de filiis Ecclesiae saecularibus secum (0313B)adducere debeant.

Joannes in Christi nomine episcopus Tarraconensis civitatis constitutiones a nobis conscriptas [ U., factas] subscripsi.

(0314A)Paulus in Christi nomine episcopus Emporitanae civitatis subscripsi.

Hector in Christi nomine episcopus Carthaginensis metropolitanae subscripsi.

Frontinianus [T. 1, Fontianus] in Christi nomine episcopus Gerundensis civitatis subscripsi.

Agricius in Christi nomine episcopus Barcinonensis civitatis subscripsi.

Orontius in Christi nomine episcopus Eliberitanae civitatis subscripsi.

299 Vincentius in Christi nomine episcopus Caesaraugustanae civitatis subscripsi.

Ursus in Christi nomine episcopus Dertosanae civitatis subscripsi.

Cynidius in Christi nomine episcopus 300 Ausonitanae (0314B)civitatis subscripsi.

Nibridius in Christi nomine minimus sacerdotum constitutionem sanctorum canonum subscripsi, ecclesiae Egarensis minister

XL CONCILIUM GERUNDENSE SEPTEM EPISCOPORUM, HABITUM AERA DLV, ANNO SEPTIMO [ B. R., TERTIO] THEODORICI REGIS, SEXTO IDUS JUNIAS, AGAPETO VIRO CLARISSIMO CONSULE. (0313) I. Ut unaquaeque provincia in officio Ecclesiae unum ordinem teneat. (0313C) De institutione missarum, ut quomodo in metropolitana Ecclesia fiunt, ita in Dei nomine in omni Tarraconensi provincia tam ipsius missae ordo quam psallendi vel ministrandi consuetudo servetur.

II. Ut litaniae post Pentecosten a quinta feria usque in sabbatum celebrentur. De litaniis, ut expleta solemnitate Pentecostes sequens septimana a quinta feria usque in sabbatum per hoc triduum abstinentia celebretur.

III. De secundis litaniis faciendis Kalendis Novembribus. Item secundae litaniae faciendae Kalendis Novembribus, ea tamen conditione servata, ut si iisdem diebus dominica intercesserit, in alia hebdomada secundum (0313D)prioris abstinentiae observantiam a quinta feria incipiantur, et in sabbato vespere missa facta finiantur: quibus tamen diebus a carnibus et a vino decrevimus abstinendum.

IV. Ut pascha tantum et natali Domini baptismus detur, exceptis his qui in languore consistunt. De catechumenis baptizandis id statutum est, ut quia in Paschae solemnitate vel natalis Domini, quando magis solemnitatis celebritas major est, rariores ad baptizandum veniunt, caeteris solemnitatibus infirmi tantummodo debeant baptizari, quibus quocunque tempore convenit baptismum non negari.

V. Ut unius diei infans, si in discrimine est, baptizetur. (0314C) De parvulis vero qui nuper materno utero 301 editi sunt placuit constitui, ut si infirmi ut assolet fuerint et lac maternum non appetunt, etiam eadem die qua nati sunt, si oblati fuerint, baptizentur.

VI. Ut conjugati ab episcopo usque ad subdiaconum non sine testimonio vivant. De conversatione vitae a pontifice usque ab subdiaconem post suscepti honoris officium si qui ex conjugatis fuerint ordinati, ut sine testimonio alterius fratris non utantur auxilio: cum sorore jam ex conjuge facta non habitent; quod si habitare voluerint, alterius fratris utantur auxilio cujus testimonio vita eorum debeat clarior apparere.

VII. Ut qui sine uxoribus ordinantur extraneas in domo non habeant. (0314D) De his vero qui sine conjugibus ordinantur et familias domus habent, habito secum pro vitae conversatione fratre in testimonium, non per quamcunque feminei sexus personam ejus substantia gubernetur, nisi aut per puerum aut per amicum suam domum debet ordinare: si vero matrem in domo habuerit aut sororem, secundum priorum canonum statuta per earum personas ejus debet contutari substantia.

VIII. De laicis qui viduam aut dimissam acceperint, ut in clerum non admittantur. Si quis vero de laicis post uxorem aliam cujuscunque (0315A)conditionis cognoverit mulierem, in clero nullatenus admittatur.

IX. De his qui publice poenitentiam non accipiunt sed tantum viaticum, ut in clero promoveantur. Is vero qui aegritudinis languore depressus 302 poenitentiae benedictionem, quod viaticum deputamus, per communionem acceperit, et postmodum revalescens caput poenitentiae in ecclesia publice non subdiderit, si prohibitis vitiis non detinetur obnoxius, admittatur ad clerum.

X. De discretione poenitentium: qui possunt ad ecclesiasticos ordines promoveri vel qui non possunt. Hi qui in discrimine constituti poenitentiam accipiunt nulla manifesta scelera confitentes, sed tantum peccatores se praedicantes; hujusmodi si revaluerint, (0315B)possunt etiam per morum probitatem ad gradus ecclesiasticos pervenire: qui vero ita poenitentiam accipiunt, (0316A)ut aliquod mortale peccatum perpetrasse publice fateantur, ad clerum vel honores ecclesiasticos pervenire nullatenus possunt, quia se confessione propria notaverunt.

XI. Ut omnibus diebus vespertinis et matutinis oratio dominica dicatur. Ita nobis placuit, ut omnibus diebus post matutinos et vesperas oratio dominica a sacerdote proferatur.

Agripius.
Joannes in Christi nomine episcopus subscripsi.
Frontinianus in Christi nomine episcopus subscripsi.
Paulus in Christi nomine episcopus subscripsi.
(0316B)in Christi nomine episcopus subscripsi.
Cynidius in Christi nomine episcopus subscripsi.
(0316B)
Nibridius in Christi nomine episcopus subscripsi.
Orontius in Christi nomine episcopus subscripsi.

XLI CONCILIUM CAESARAUGUSTANUM I DUODECIM EPISCOPORUM, IV NONAS OCTOBRIS. (0315) (0315B)Caesaraugusta in secretario residentibus episcopis Fitadio [ U., Hitadio], Delfino, Eutychio, Ampelio, Auxentio, Lucio, Itacio [ U., Etacio], Splendonio [ B. R., Splendinio], Valerio, Symposio, Cartherio et Idacio [ U., Hidacio], ab universis dictum est: Recitentur sententiae. Lucius episcopus legit.

303 I. Ut feminae fideles a virorum alienorum coetibus separentur. (0315C) Ut mulieres omnes Ecclesiae catholicae et fideles a virorum alienorum lectione et coetibus separentur, vel ad ipsas legentes aliae studio vel docendi vel discendi conveniant, quoniam hoc Apostolus jubet. Ab universis episcopis dictum est: Anathema futuros qui hanc concilii sententiam non observaverint.

II. Ut diebus dominicis nullus jejunet nec diebus Quadragesimae ab ecclesia absentet. Item legit: Ne quis jejunet die dominica causa temporis aut persuasionis aut superstitionis, et quadragesimarum die ab ecclesiis non desint nec habitent latibula cubiculorum ac montium qui in his suspicionibus (0315D)perseverant, sed exemplum et praeceptum custodiant sacerdotum et ad alienas villas agendorum conventuum causa non conveniant. Ab universis episcopis dictum est: Anathema sit qui hoc commiserit.

III. Ut qui eucharistiam in ecclesia accipit et ibi eam non sumit anathematizetur. Item legit: Eucharistiae gratiam si quis probatur acceptam in ecclesia non sumpsisse, anathema sit in perpetuum. Ab universis episcopis dictum est: Placet.

IV. Ut tribus hebdomadis quae sunt ante Epiphaniam ab ecclesia nemo recedat. (0316B) Item legit: Viginti et uno die quo a XVI Kalendas Januarias usque in diem Epiphaniae 304 qui est VIII Idus Januarias continuis diebus nulli liceat de ecclesia absentare, nec latere in domibus, nec secedere in (0316C)villam, nec montes petere, nec nudis pedibus incedere, sed concurrere ad ecclesiam: quod qui non observaverit de susceptis, anathema sit in perpetuum. Ab universis episcopis dictum est: Anathema sit.

V. Ut qui a suis episcopis privantur ab aliis non recipiantur. Item lectum est: Ut hi qui per disciplinam aut sententiam episcopi ab Ecclesia fuerint separati ab aliis episcopis non sint recipiendi; quod si scientes episcopi fecerint, non habeant communionem. Ab universis episcopis dictum est: Qui hoc commiserit, episcoporum non habeat communionem.

VI. Ut clericus qui propter licentiam monachus vult esse excommunicetur. (0316D) Item legit: Si quis de clericis propter luxum vanitatemque praesumptam de officio suo sponte discesserit, ac se velut observatiorem legis in monacho videri voluerit esse quam clericum, ita de Ecclesia repellendum ut nisi rogando atque observando [T. 1, 2, U., obsecrando] plurimis temporibus satisfecerit, non recipiatur. Ab universis episcopis dictum est: Ita fiat.

VII. Ut doctoris sibi nomen non imponat cui concessum non est. (0317A) Item lectum est: Ne quis doctoris sibi nomen imponat praeter has personas quibus concessum est, secundum id quod scriptum est. Ab universis episcopis dictum est: Placet.

305 VIII. Ut ante quadraginta annos sanctimoniales virgines non velentur. (0318A) Item lectum est: Non velandas esse virgines, 306 quae se Deo voverint, nisi quadraginta annorum probata aetate, quam sacerdos comprobaverit. Ab universis episcopis dictum est: Placet.

XLII CONCILIUM CAESARAUGUSTANUM II ANNO VII RECAREDI REGIS, AERA DCXXX. (0317) I. (0317B)Cum in Dei nomine in urbem Caesaraugustanam provinciae Tarraconensis ex permissu gloriosi atque sanctissimi principis Recaredi regis in anno septimo regni ejus congregati fuissemus pro Dei timore tractantes, id placuit sanctae ac venerabili synodo, ut presbyteri qui ex haeresi Ariana ad sanctam catholicam Ecclesiam conversi sunt, qui sanctam et puram fidem atque castissimam tenuerint vitam, accepta denuo benedictione presbyteratus sancte et pure ministrare debeant: caeteri vero qui hanc suprascriptam vitam adimplere vel tenere neglexerint, ab officio depositi sint in clero. Ita et de diaconibus sicut et de presbyteris constitutum est.

II. Statuit sancta synodus, ut reliquiae in quibuscunque locis de Ariana haeresi inventae fuerint prolatae (0317C)a sacerdotibus, in quorum ecclesiis reperiuntur, pontificibus praesentatae igne probentur: quod si a quibuslibet occultatae fuerint et deteguntur, a sacrosanctae catholicae Ecclesiae coetu segregentur. III. Statuit sancta synodus, ut episcopi de Ariana haeresi venientes, si quas ecclesias sub nomine catholicae fidei consecraverint, necdum benedictione (0318B)percepta, a catholico sacerdote consecrentur denuo. Sub die Kalendarum Novembrium anno quo supra. Artemius in Christi nomine episcopus Tarraconensis provinciae metropolitanus hanc constitutionem subscripsi. Sephronius in Christi nomine episcopus hanc constitutionem subscripsi. Stephanus in Christi nomine episcopus subscripsi. Julianus in Christi nomine episcopus subscripsi. Simplicius in Christi nomine episcopus subscripsi. Asterius in Christi nomine episcopus subscripsi. Mumius in Christi nomine episcopus subscripsi. Liliolus in Christi nomine episcopus subscripsi. Magnus in Christi nomine episcopus subscripsi. (0318C) Joannes in Christi nomine episcopus subscripsi. Galanus in Christi nomine episcopus subscripsi. Julianus in Christi nomine episcopus subscripsi. Antedius in Christi nomine diaconus agens vicem domini mei Gavini episcopi subscripsi. Stephanus in Christi nomine diaconus agens vicem domini mei Aquilini episcopi subscripsi. XLIII CONCILIUM CAESARAUGUSTANUM III. HABITUM SUB DIE KALENDARUM NOVEMBRIUM, ANNO IV ORTHODOXI ATQUE SERENISSIMI DOMINI EGICANI REGIS, AERA DCCXXIX. (0317) (0317D)307-308 Sacerdotes Domini, quos non solum divina pietas ad magisterium provehit sacrum, sed etiam et speculatores instituit plebium, ea se debent auctoritatis munire sententia, quo et divinis sine intermissione insistant praeceptis et cunctam plebem dignis condirigant exemplis. Et ideo quia nos divina celsitudo ex jussu excellentissimi et piissimi magnique Dei cultoris domini nostri Egicani principis in hanc Caesaraugustanam urbem coadunari praecepit, et ita sub omnimoda specialitate instituit, ut resecante falce justitiae aequitatis consolidetur materies, et quidquid cujuslibet indiscreta pernicies a sanctis institutionibus patrum de ordinibus ecclesiasticis divellit nostris elucubratis sententiis Deo mediante in lumine deducatur veritatis: idcirco dum nobis de (0318D)sanctae Trinitatis mysterio secundum formulam Nicaeni concilii triduo mutua fuisset collatio, ea quae se coetui nostro ad aedificationem totius plebis ingesserunt conspicua diligentique ratione pertractantes, quae necessaria exstiterint Christo opitulante, cujus nos causa salutis ad hoc provocavit studium, in brevibus atque continuatis capitulis cuncta definivimus, et ad perennitatis suae robur ea quae a nobis acta vel definita sunt propriae manus nostrae exaratione firmare procuravimus.

I. Ut non liceat episcopis citra dies dominicos consecrationes ecclesiarum exercere. In sanctum et satis venerabile concilium residentibus nuntiatum est nobis, eo quod aliqui pontifices, regulam veritatis praetermittentes, ecclesias quae a (0319A)fidelibus pia devotione construuntur extra dies dominicos consecrent. Si ergo, cum quisque nostrum mortalium ad sacerdotale promovetur officium, nullatenus patimur ut in reliquis diebus nisi tantum dominicis festivitatibus hi qui honoris digni habentur officio in ordine praeficiantur ecclesiastico, quanto magis ut sancta deificata templa, quae ab hominibus fidelibus censentur honorificanda, sine diebus dominicis perhibeantur consecranda? Cujusque nos talium praesumptiones pontificum non solum sanctorum Patrum cohibemur prohibere sententia, sed et propria deliberatione censemus, ut nulli penitus pontificum in quibuscunque provinciis constituto amodo liceat praeter certos dies dominicos ecclesias sanctas consecrare.

II. Ut confinitimi episcopi de sacra solemnitate paschali annua vice primatum suum inquirant. (0319B) Siquidem sancta institutio Patrum de solemnitate paschali praecipiat, ut omnes confinitimi episcopi annua vicissitudine primatum suum inquirant quo tempore Paschae festum peragant, tamen quia didicimus nonnullos episcopos sententiam Patrum transgredientes propter quod etiam debuerunt usquequaque vigilantes manere, placuit omnibus nobis ut abinceps cuncti confinitimi episcopi nullam sibi occasionem objicientes aut longinquitate itineris praecaventes annua recursione de festivitate paschali tempore congruo primatum suum, sub cujus potestatis manserint regimine, inquirant, ut quo die et (0319C)tempore illis Paschae festum pronuntiaverit sollicita veneratione peragant.

III. Ut monasteria diversoria saecularium non fiant. Sanctorum Patrum decrevit sententia, ne monasteria diversoria saecularium fiant. Unde quia novimus quosdam abbates, quibus regulariter cura regendarum animarum commissa est, dum quasi patrono affectu aditum saecularibus in monasteriis attribuunt, diversas insolentias monachis ibidem Deo deservientibus ingerunt, dum et eorum operationem, quo se divinae pietati placituros alacri curiositate exhibent, deprehendunt, et vitam et mores illorum quadam mentis pernicie 309 infauste detrahendo deturpare non desinunt, et iterum, quod pessimum est, dum extraneis passim commorandi (0319D)aditus infra claustra monasterii confertur, grave inolescit vitium monachorum, quo et vitam suam per lucra mundialia sectantes degenerant, et se a proprio coenobio voluptuosa foeditate dissociant. Quae res ad hoc nostrum paterna pietate demulcet animos, ut ea constituamus, quae et sanctis animabus juvaminis solamen impendant et praesumptiones saecularium removeant. Quamobrem placuit universo coetui nostro hoc statuere vel potius definire, ut nullus abinceps saecularium seu potestative seu etiam vel ex permissu abbatis vel cujuslibet monachorum infra claustra monasteriorum hospitandi vel commorandi habeat receptaculum, excepto quos vita probabiles, egenos aut paupertate depressos inspectio praeviderit abbatis, quos et suscipere benevola (0320A)voluntate in monasteriis et alendos eleemosynis modis omnibus sinimus. De reliquis autem personis saecularibus, sicuti a nobis est superius praemissum, nullum penitus patimur infra claustra monasteriorum habere receptaculum. Caeterum si secretius aut sequestratim a monasterio ad id quod constructum pro supervenientibus domicilium patuerit, ibi eos suscipere abbates vel monachos oportebit, quatenus et vita eorum remotis saeculi conturbationibus in omni opere deifico probabilis inveniatur, et nullius vanissimis detractionibus dehonestentur, aut certe quod inhonestum est, ne per talium susceptiones dissolutionem incurrant et a bono proposito vitam suam extorrem efficiant.

IV. De libertis qui ab episcopis ex familia ecclesiae manumittuntur. (0320B) Non est dubium a sanctis Patribus definitum fuisse, ut omnes liberti qui ab episcopis ex propriis familiis Ecclesiae manumissionis gratia titulantur post decedentis episcopi obitum, mox ut alius supervenerit episcopus, infra anni spatium libertates suas repraesentent, quo secundum canonis sententiam per suas professiones debitam originis suae conditionem agnoscant. Sed quia ita speciali modo sancta decrevit synodus, ut si ipsi liberti infra anni spatium supervenienti suo pontifici carthulas libertatis suae praesentare neglexerint, protinus eos in pristinam servitutis redigant conditionem; et licet illi (0320C)congruentius satisque luculentius retractatum fuerit, hoc tamen a nobis conspicuum perpenditur, quo non solum et praedia ecclesiarum debita auctoritate disponimus, sed etiam et oppressis pium suffragium porrigimus, per quod et cupiditas sacerdotalis 310 frustretur et imbecillitas pauperum sublevetur. Quia ergo comperimus quosdam pontifices, potius lucra sua ampliare studentes quam de mercedis opere Domino placentes, libertos quos ex familia Ecclesiae a suis praecessoribus inveniunt, pro eo quod carthulas libertatis suae infra consultum tempus non praesentent, statim eos in propriam servitutem redigere; hoc pietatis studio generali modo subrogamus beneficium, ut si iidem liberti forsitan ignoraverint ordinem canonum aut certe, ut assolet fieri, ad praesentandas (0320D)libertates suas tepuerint, ipsius pontificis sollicitudo, mox in sedem sibi creditam successerit, per clerum aut domesticos perquirere procurabit quos decedentes episcopi de familiis Ecclesiae manumissionis gratia titulaverunt, ut eodem [ Ae., eosdem] pontifice praemonente ipsi liberti carthulas libertatis suae repraesentent, qualiter nec liberti Ecclesiae de institutione canonum ignorantes se esse perhibeant, nec sacerdotis callida voluntas patescat, unde contra ordinem reducantur manumissi ad originem servitutis. Quod si pontifice praemonente contempserint infra anni spatium suas libertates propriae sedis episcopo pandere, licitum sit ei secundum canonum sanctiones in jure suae Ecclesiae reducere servituros.

V. Ut defuncto principe superstes regina statim et vestem saecularem deponat et in coenobio virginum mancipetur permansura. (0321A) Licet plenissime in concilio Toletano de principum relictis institutum fuisset, ut nulli licitum esset superstitem reginam in conjugio ducere, aut sordidis contactibus maculare neque secuturis regibus nec cuilibet hominum esset permissum; tamen nostri ordinis causa est, ut crebrissime ad hoc aciem mentis nostrae condirigamus, quae animae intuemur exhibere profectum. Unde quia praeteritis temporibus multas scimus atque cognovimus principum relictas post eorum vocationem pro apice regni, quem regendo in cunctis tenuerunt, nullam reverentiam honoris eis adhiberi a populis, sed passim unicuique (0321B)probatum est diversas assumentes occasiones non solum latenter in earum contrarietate insidias moliuntur, verum etiam, quod veritati contrarium est, procaciter verba contumeliosa in conventu multorum eas afficiunt, et, quod omni religione abominandum atque horrendum est, de his detrahere non sinunt, quas in caterva populi cernunt commorare; proinde paterna pietate commoti atque condigna circa tantum culmen providentes, per hujus decreti nostri paginam non solum quae in praedicto concilio exarata sunt de conjuge principum custodiri 311 perenniter atque firma stabilitate decernimus permanere, sed etiam ea quae sunt conspicua honestati necessaria modo annectere procuramus: ut servatis in omnibus sanctionibus canonum totius Toletani (0321C)concilii, quae de principum relictis promulgatae atque definitae esse noscuntur, deinceps relicta principis superiorem sententiam illibato animo pudice servans statim accersito ab hoc saeculo principe vestem saecularem deponat, et alacri curiositate religionis habitum assumat. Quam etiam et confestim in coenobio virginum mancipandam esse censemus, ut ab omni turbine mundi remota, nequaquam cuilibet (0322A)locus attribuatur, per quod aut contumelium tantae potestati ingeratur aut subdita plebi haesisse patescat quorum ante dudum noscitur domina fuisse; sed infra claustra monasterii jugi sedulitate persistens atque sanctimonialem vitam peragens de regno temporali opitulatione divina ad regnum aeternitatis mereatur pervenire.

Quicunque igitur superiores constitutiones, quae salubri consilio a nobis definitae esse noscuntur, violaverit vel exsecrari quacunque factione pertentaverit aut permiserit, noverit se excommunicationis percepturum sententiam atque etiam exsilii damnationis diuturno tempore incurrere jacturam.

312 Peractis quoque a nobis quae congrua fuerunt de ordinibus ecclesiasticis, in primis immensas (0322B)laudes omnipotenti Deo Patri et Filio et Spiritui sancto, cui cura est pacem et unitatem Ecclesiae suae sanctae catholicae providere, deferimus; deinde orthodoxo et serenissimo domino nostro Egicano regi, cujus instinctu et devotissimo instituto in hoc coadunari meruimus synodali conventu, multiplices gratiarum actiones persolvimus, qui non solum nostrorum animos ad corrigendos ordines ecclesiasticos excitavit, sed etiam et populum per oracula regni sui voto gratioso ab impensione tributi reddidit absolutum: pro quo beneficii studio, quo plebi suae tanta largitus est dona, Dominum Jesum Christum, qui nos potentia virtutis suae decoravit, pretiosa ac propria effusione sanguinis sui redemit, exoramus ut ipse regnum ejus in pace sub multimoda annorum (0322C)curricula solidet, gentemque et universam patriam in tranquillitate conservet, et contra hostem adversum victrix Christi dextera victorem efficiat semper, quo expletis hujus extensis vitae temporibus ad aeternum beatitudinis praemium pervenire mereatur illaesus, praestante Domino nostro Jesu Christo, cui est honor, summa virtus et potestas in saecula saeculorum. Amen.

XLIV CONCILIUM ILERDENSE OCTO EPISCOPORUM, GESTUM AERA DLXXXIV, ANNO XV THEODORICI REGIS, SUB DIE VIII IDUS AUGUSTAS. (0321)

I. De his qui altario ministrant, ut a sanguine omni se abstineant.

(0321D) De his clericis qui in obsessionis necessitate positi fuerint id statutum est, ut qui altario ministrant et Christi sanguinem tradunt vel vasa sacro officio deputata contrectant, ab omni humano sanguine etiam hostili abstineant: quod si in hoc inciderint, 313 duobus annis tam officio quam communione priventur, ita ut his duobus annis vigiliis, jejuniis, orationibus et eleemosynis pro viribus quas Dominus donaverit expientur, et ita demum officio vel communioni (0322D)reddantur, ea tamen ratione [ Ae., ratione servata], ne ulterius ad officia potiora promoveantur; quod si infra praefinitum tempus negligentiores circa salutem suam exstiterint, protelandi [ Ae., proadjiciendi] ipsius poenitentiae tempus in potestate maneat sacerdotis.

II. De his qui aborsum faciunt vel natos suos exstinguunt.

Hi vero qui male conceptos ex adulterio factos vel editos necare studuerint, vel in uteris matrum potionibus (0323A)aliquibus colliserint, in utroque sexu adulteris post septem annorum curricula communio tribuatur, ita tamen ut omni tempore vitae suae fletibus et humilitati insistant, officium eis ministrandi recuperare non liceat; attamen in choro psallentium a tempore receptae communionis intersint: ipsis veneficis in exitu tantum, si facinora sua omni tempore vitae suae defleverint, communio tribuatur.

III. De monachis, ut clerici ordinentur cum voluntate abbatis, et quae monasterio offeruntur non auferantur, et de basilicis quas laici fecerint.

De monachis vero id observari placuit quod synodus Agathensis vel Aurelianensis [ B. R., Arelatensis] noscitur decrevisse: hoc tantummodo adjiciendum, ut pro Ecclesiae utilitate quos episcopus probaverit in clericatus officium cum abbatis voluntate debeant (0323B)ordinari. Ea vero quae in jure monasterii de facultatibus offeruntur, in nullo dioecesana lege ab episcopis contingantur. Si autem ex laicis quisquam a se factam basilicam consecrari desiderat, nequaquam sub monasterii specie, ubi congregatio non colligitur vel regula ab episcopo non constituitur, eam a dioecesana lege audeat segregare.

IV. De incestis, ut quandiu in scelere sunt inter catechumenos habeantur.

De his qui se incesti pollutione commaculant placuit, ut quousque in ipso detestando et illicito carnis contubernio perseverant, usque ad missam tantum catechumenorum in ecclesia admittantur; cum quibus etiam nec cibum sumere ulli Christianorum, sicut ait Apostolus vel jussit, oportet.

314 V. De his qui altario serviunt si subito carnis fragilitate corruerint.

(0323C) Hi qui altario Dei deserviunt, si subito flenda carnis fragilitate corruerint et Domino respiciente digne poenituerint, ita ut mortificato corpore cordis contriti sacrificium Deo offerant, maneat in potestate pontificis vel veraciter afflictos non diu suspendere, vel desidiosos prolixiori tempore ab Ecclesiae corpore segregare; ita tamen ut sic officiorum suorum loca recipiant, ne possint ad altiora officia ulterius promoveri: quod si iterato velut canes ad vomitum reversi fuerint, non solum dignitate officii careant, sed etiam sanctam communionem nisi in exitu percipiant.

VI. De his qui viduae poenitenti vel religiosae virgini stuprum intulerint.

(0323D) Qui poenitenti viduae vel virgini religiosae vim stupri intulerit, si se ab eo sequestrare noluerit, pariter a communione et a Christianorum consortio segregetur: si vero illa quae vim pertulit ad sanctam religionem redierit, in illo solo quoadusque publice poeniteat data sententia perseveret.

VII. De his qui sacramento se obligant ne ad pacem redeant.

Qui sacramento se obligaverit ut litigans cum quolibet ad pacem nullomodo redeat, pro perjurio uno anno a communione corporis et sanguinis Domini segregatus reatum suum eleemosynis, fletibus et quantis potuerit jejuniis absolvat [Ae., T. 2, (0324A)abluat]: ad charitatem vero quae operit multitudinem peccatorum celeriter festinet venire.

VIII. Si clericus servum vel discipulum de ecclesia traxerit, ut poenitentiam agat.

Nullus clericorum servum aut discipulum suum ad ecclesiam confugientem extrahere audeat vel flagellare praesumat; quod si fecerit, donec digne poeniteat a loco cui honorem non dedit segregetur.

IX. De his qui rebaptizati sunt quantum poeniteant.

De his qui in praevaricatione rebaptizati sine aliqua necessitate vel tormento dilapsi sunt, placuit ut circa eos illa Nicaenae synodi statuta serventur quae de praevaricatoribus censita esse noscuntur; id est ut septem annis inter catechumenos orent, et 315 duobus inter catholicos, et postea moderatione et (0324B)clementia episcopi fidelibus in oblatione et eucharistia communicent.

X. De his qui jubente episcopo omissa culpa ab Ecclesia exire contemnunt.

Qui jubente sacerdote pro quacunque culpa ab ecclesia exire contempserint, pro noxa contumaciae tardius recipiantur ad veniam.

XI. De clericis qui in mutuam caedem prorumpunt.

Si clerici in mutuam caedem proruperint, prout dignitas officiorum in tali excessu contumeliam pertulerit, a pontifice districtius vindicetur.

XII. De his qui contra canones ordinati sunt ut deponantur.

Qui contra decreta canonum indiscrete clericos usque nunc ordinaverunt, eis Dominus vel sancta et (0324C)ecclesiastica charitas ignoscat: amodo vero si in talia ausu proruperint, decretum canonum, quod circa eorum personas statutum est, id est, ut nullum ordinare audeant, observetur, vel qui deinceps ordinati fuerint deponantur; hi vero qui tales hactenus ordinati sunt nullo tempore promoveantur [Ae., T. 2, amoveantur].

XIII. De catholicis qui filios suos baptismati haereticorum dederunt. Catholicus qui filios suos in haeresi baptizandos obtulerit, oblatio illius in ecclesia nullatenus recipiatur.

XIV. De catholicis, ut cum rebaptizatis non conversentur.

Cum rebaptizatis fideles religiosi nec in cibo participent.

XV. Ut clerici cum extraneis mulieribus non habitent.

(0324D) Familiaritatem extranearum mulierum licet ex toto sancti Patres antiquis monitionibus praeceperint ecclesiis evitandam, id nunc tamen nobis visum est, ut qui talis probabitur, post primam et secundam commonitionem si emendare neglexerit, donec in vitio perseverat officii sui dignitate privetur; quod si se Deo juvante correxerit, sancto ministerio restauretur.

316 XVI. Si sacerdos moritur, quid de rebus ecclesiae observetur.

Licet de re hujuscemodi quam constituere salubri ordinatione decernimus prisca auctoritas canonum (0325A)nequaquam siluerit, sed evidenti sanctione praeceperit, ut cujuscunque ecclesiae pontifice defuncto non passim pro libitu suo in earum rerum direptionem, quas obiens derelinquit, quisquis irruat domumque subvertat, sed sacerdos qui exsequiarum tempore adest omnia quae ad utilitatem et conservationem pertinent debeat diligenti circumspectione munire: tamen quia haec ipsa sanctio, quod pejus est, a multis clericis cognoscitur violari, ita ut occumbente sacerdote expectorato affectu totaque disciplinae severitate posthabita immaniter quae in domo pontificali reperiuntur invadant et abradant, id nunc omnes hujus placiti vel constituti inter nos censura placuit custodire: ut defuncto antistite vel etiam adhuc in supremis agente, nullus clericorum (0325B)cujuslibet ordinis, officii gradusve sit, quidquam de domo auferre praesumat, vel de utilitate quae instrumenti domus esse noscitur, id est mobili vel immobili rei ecclesiasticae conetur invadere, nihil furto, nihil vi, nihil dolo supprimens, auferens atque abscondens, sed is cui domus commissa est, subjunctis sibi cum consilio cleri uno vel duobus fidelissimis, omnia usque ad tempus pontificis substituendi debeat conservare, vel his qui in domo inveniuntur clericis consuetam alimoniam administrare. Substitutus antistes suscepta ea, prout decessor suus ordinavit vel huic Deus imperaverit [ U., inspiraverit], uti cum his debeat quos cognoverit disciplinae et charitati decessoris sui fideliter paruisse. Quod si quisquam post haec cujuslibet ordinis, ut superius dictum est, clericus quacunque occasione de domo ecclesiae vel de omni facultate quidpiam probatus (0326A)fuerit abstulisse vel forsitan dolo aliquo suppressisse, reus sacrilegii prolixiori anathemate condemnetur, et vix quoque peregrina ei communio animae concedatur: quia durum est ut hi quos constat in servitio Domini cum primae sedis antistite desudasse, illorum, qui suarum rerum incubatores vel utilitatibus servientes atque vacantes fuisse noscuntur, despectibus aliquatenus crucientur.

Sergis [ U., Sergius] in Christi nomine episcopus has constitutiones, secundum quod nobis cum fratribus nostris Deo inspirante complacuit, relegi et subscripsi.

Justus in Christi nomine episcopus his constitutionibus interfui et subscripsi.

Carontius in Christi nomine episcopus his 317 (0326B)constitutionibus interfui et subscripsi.

Joannes in Christi nomine episcopus his constitutionibus interfui et subscripsi.

Paternus in Christi nomine Ecclesiae catholicae Barcinonensis episcopus acquievi et subscripsi.

Maurilio [B. R., T. 1. U., G., Maurulio] in Christi nomine Ecclesiae catholicae Dertosanae episcopus acquievi et subscripsi.

318 Taurus [ U., Maurus] in Christi nomine Ecclesiae Egarensis [ In Codd., Agarensis] episcopus his definitionibus interfui et subscripsi.

Februarius in Christi nomine episcopus Ilerdensis his constitutionibus interfui et subscripsi.

Gratus in Christi nomine presbyter directus a domino meo Staphylio [T. 2, U., Stabilio] episcopo his constitutionibus interfui et subscripsi.

XLV CONCILIUM VALLETANUM SEX EPISCOPORUM, HABITUM AERA DLXXXVII, ANNO XV THEODORICI [ U., THEUDERICI] REGIS, SUB DIE II NONAS DECEMBRIS. (0325)

I. Ut Evangelium post Apostolum legatur.

(0325C) In nomine Domini nostri Jesu Christi Valles in concilio congregati dum de ecclesiastica regula tractaremus, antiquos canones relegentes, inter caetera hoc censuimus observandum, ut. sacrosancta Evangelia ante munerum illationem vel missam catechumenorum in ordine lectionum post Apostolum legantur, quatenus salutaria praecepta Domini nostri Jesu Christi vel sermonem sacerdotis non solum fideles sed etiam catechumeni ac poenitentes, sed et omnes qui e diverso sunt, audire licitum habeant: sic enim pontificum praedicatione audita nonnullos ad fidem attractos evidenter scimus.

II. Ut defuncto episcopo de rebus ipsius vel Ecclesiae nullus quidquam praesumat.

(0325D)Hoc etiam placuit, ut episcopo ab hoc saeculo, jubente Domino, arcessito, clerici ab omni omnino supellectili vel quacunque in domo ecclesiae vel episcopi (0326C)in libris, in speciebus, utensilibus, vasculis, frugibus, gregibus, animalibus vel omni omnino re rapaces manus abstineant et nihil latronum more diripiant; qui si nec canonum auctoritate cohibiti fuerint, omnia quae pervaserint, metropolitani vel omnium comprovincialium sacerdotum districtione coacti, in pristinum statum redintegrare cogantur, ut nihil antistiti vel dispensatori futuro necessariorum sub hac justa constitutione depereat. Quod ut confidentius justitia manente servetur, secundum Regiensis synodi constituta, episcopo a corpore recedente, vicinior illi accedat episcopus, qui ex more exsequiis celebratis statim Ecclesiae ipsius curam districtissime gerat, ne quid ante ordinationem futuri pontificis inhiantium clericorum subversioni vel direptioni (0326D)jam liceat: ita ut de repertis omnibus inspectior censitio descriptioque fidelissima, si fieri potest, intra octavas defuncti sub diligentia praesentis episcopi (0327A)peragatur: dehinc ad metropolitani notitiam habita ordinatio vel descriptio deferatur, 319 ut ejus electione talis persona ordinandae domus ecclesiasticae procuretur, quae valeat consueta clericis stipendia dispensare, et creditarum sibi rerum, si forsitan tarditas in episcopo ordinando successerit, metropolitano congruis temporibus reddere rationem: ut sub hac salubri constitutione clerici stipendiis suis omnino contenti labores non diripiant episcopi decedentis, et ad vacuam ecclesiae domum futurus pontifex non sine dolore succedat, sed magis de praedecessoris sui dimisso possit et ipse gaudere et aliis ministrare.

III. Ut propinqui morientis episcopi de rebus ejus nihil usurpent sine metropolitani et comprovincialium conscientia.

(0327B)Simili quoque modo parentibus et propinquis decedentis episcopi, si intestatus obierit, denuntietur ut sine metropolitani vel comprovincialium sacerdotum conscientia nihil de rebus defuncti occupare pertentent, ne forte in haereditariis rebus etiam aliqua ad Ecclesiam pertinentia vel permixta usurpent, sed aut usque ad ordinationem futuri exspectent antistitis aut certe si longum fuerit ad metropolitani, ut dictum est, ordinationem recurrant. Si quis autem immemor divini timoris contra haec sancita synodica clericus quisque vel laicus venire improba mente tentaverit, et communione et consortio privetur Ecclesiae, quia durum est ut ad illam conveniat quam exspoliare non metuit, nisi forte spiritu meliori correptus, dum a praesumptione cessaverit, (0327C)recuperet indulgentiam: si autem rationabiliter modesteque unusquisque repetat quod sibi jure debetur, ei absque aliqua animadversione a metropolitano vel cui injunxerit aut res aut ratio non negetur. Hoc etiam omnes canone constringendi, qui in praeteritum res Ecclesiae vel episcopi usurpantes diripuerunt.

IV. De exsequiis morientis episcopi qualiter humetur.

Illud etiam provido consilio decernentes, ut quia saepe sanctorum antistitum per absentiam commendatoris episcopi exsequiae differuntur, ita ut veneranda pontificis membra, dum tardius funerantur, injuriae omnino subjaceant, episcopus, qui post mortem fratris ad sepeliendum eum solet invitatus (0328A)occurrere, infirmum magis et adhuc in corpore positum admonitus visitare non differat: ut aut de relevatione consacerdotis amplius 320 gaudeat, aut certe de ordinatione domus suae fratrem admoneat ejusque probabilem voluntatem in effectum transmittat, ac recedentem a saeculo post oblatum in ejus commendationem sacrificium Deo, mox sepulturae tradat diligentissime et superius constituta canonica non differat adimplere. Si autem ut fieri solet antistes obitu repentino discesserit, et collimitanei sacerdotes de longinquo minime adesse potuerint, uno die tantum cum nocte exanimatum corpusculum sacerdotis non sine fratrum ac religiosorum frequentia vel psallentium excubatione servatum a presbyteris cum omni diligentia in loculo conditum (0328B)seorsum non statim humetur, sed honorifice commendetur, donec sine mora invitato undecunque pontifice, ab ipso ut condecet solemniter tumuletur, ut et injuriae tollatur occasio et mos antiquus in sepeliendis sacerdotibus servetur.

V. De vagis et inobedientibus clericis.

Hoc etiam placuit, ut vagus atque instabilis clericus sive etiam in diaconii ministerio vel presbyterii officio constitutus, si episcopi a quo ordinatus est praeceptis non obedierit, ut in delegata sibi Ecclesia officium dependat assiduum, quousque in vitio permanserit et communione et honore privetur.

VI. Ut clericum alienum nullus ordinet, nec sit clericus qui non spoponderit locum ubi sit delegatus.

Ut nullus alienum clericum secundum decreta canonum (0328C)sine consensu episcopi sui audeat ordinare, sed nec illum sanctorum sacerdotum quispiam ordinet, qui localem se futurum primitus non spoponderit [ G., ostenderit], ut per hoc nullus a regula vel disciplina ecclesiastica deviare permittatur impune.

Celsinus in Christi nomine episcopus subscripsi.
Justinianus [T. 1, Justinus] in Christi nomine episcopus subscripsi.
Reparatus in Christi nomine episcopus subscripsi.
Setabius in Christi nomine episcopus subscripsi.
Benagius in Christi nomine episcopus subscripsi.
Ampelius in Christi nomine episcopus subscripsi.
Sallustius in Christi nomine archidiaconus vicarius domini mei Marcelli episcopi subscripsi.

XLVI CONCILIUM TOLETANUM DECEM ET NOVEM EPISCOPORUM, ACTUM ARCADII ET HONORII TEMPORIBUS, SUB DIE VII IDUUM SEPTEMBRIUM, STILICONE CONSULE, AERA CCCCXXXV. (0327) (0327D)321-322 Convenientibus episcopis in ecclesia Toleto ( Ae., Toletana) id est, Patruinus, Marcellus, Aphrodisius, Alacianus, Jucundus, Severus, Leonas, Hilarius, Olympius, Florus, Orticius, Asturius, (0328D)Lampius, Serenus, Leporius, Eustochius, Aurelianus, Lampadius, Exuperantius de Gallaecia Lucensis conventus, municipii Celenis, omnes decem et novem isti sunt qui et in aliis gestis adversus Priscillian (0329A)sectatores et haeresem, quam astruxerat, libellarem direxere sententiam: consedentibus presbyteris, astantibus diaconibus et caeteris qui intererant concilio congregatis, Patruinus episcopus dixit: Quoniam singuli coepimus in ecclesiis nostris facere diversa, et inde tanta scandala sunt, quae usque ad schisma perveniunt, si placet communi consilio decernamus quid ab omnibus episcopis in ordinandis clericis sit sequendum: mihi autem placet et constituta primitus concilii Nicaeni perpetuo esse servanda, nec ab his esse recedendum. Episcopi dixerunt: Hoc omnibus placet, ita ut si quis cognitis gestis concilii Nicaeni aliud quam statutum est facere praesumpserit, et non in eo perseverandum putaverit, tunc excommunicatus habeatur, nisi per correptionem ( Ae., correctionem) fratrum (0329B)emendaverit errorem.

I. De presbyteris et diaconibus si post ordinationem filios genuerint.

Placuit, ut diacones vel integri vel casti sint et continentis vitae, etiam si uxores habeant, in ministerio constituantur, ita tamen ut si qui etiam ante interdictum, quod per Lusitanos episcopos constitutum est, incontinenter cum uxoribus suis vixerint, presbyterii honore non cumulentur: si quis vero ex presbyteris ante interdictum filios susceperit, de presbyterio ad episcopatum non admittatur (T. 1, permittatur).

II. Ut poenitens, si necessitas cogat, lector aut ostiarius fiat.

Item placuit, ut de poenitente non admittatur ad (0329C)clerum, nisi tantum necessitas aut usus exegerit inter ostiarios deputetur vel inter lectores, ita ut Evangelia et Apostolum non legat: si qui autem ante ordinati sunt subdiacones, inter subdiacones habeantur, ita ut manum non imponant aut sacra non contingant. Ex poenitente vero dicimus de eo, qui post baptismum aut pro homicidio, aut pro diversis criminibus gravissimisque peccatis publicam poenitentiam gerens ( Ae., agens), sub cilicio divino fuerit reconciliatus altario.

III. De his qui viduas acceperint ne diacones fiant.

Item constituit sancta synodus, ut lector fidelis, si viduam alterius uxorem acceperit, amplius nihil sit, sed semper lector habeatur aut forte subdiaconus.

IV. Ut subdiaconus, si defuncta uxore aliam duxerit, ostiarius fiat.

(0329D) Subdiaconus autem defuncta uxore si aliam duxerit, et ab officio in quo ordinatus fuerat removeatur, et habeatur inter ostiarios vel inter lectores, ita ut Evangelium et Apostolum non legat, propterea ne qui ecclesiae servierit publicis officiis servire videatur: qui vero tertiam, quod nec dicendum aut audiendum est, acceperit, abstentus biennio, postea inter laicos reconciliatus per poenitentiam communicet.

323 V. Ut si cujuslibet ordinis clericus tardius ad ecclesiam venerit deponatur.

Presbyter vel diaconus, vel subdiaconus, vel quilibet ecclesiae deputatus clericus, si intra civitatem fuerit vel in loco in quo est ecclesia, aut castellum, aut vicus (0330A)aut villa, et ad ecclesiam ad sacrificium quotidianum non venerit, clericus non habeatur, si castigatus per satisfactionem veniam ab episcopo noluerit promereri.

VI. Ut religiosa puella virorum familiaritatem non habeat.

Item ne qua puella Dei aut familiaritatem habeat cum confessore aut cum quolibet laico, sive sanguinis alieni, aut convivium sola, nisi ubi sit seniorum frequentia, aut honestorum, aut viduarum honestarumque, ubi honeste confessor quilibet cum plurimorum testimonio convivio interesse possit: cum lectoribus autem in ipsorum domibus non admittendas penitus nec videndas, nisi forte consanguinea soror sit, vel uterina.

VII. Ut clericus cui uxor peccaverit, praeter necem, potestatem habeat ditsringendi eam, et cum ea cibum non sumat.

(0330B) Placuit, ut si cuicunque clericorum uxores peccaverint, ne forte licentiam peccandi plus habeant, accipiant mariti earum hanc potestatem praeter necem custodiendi, ligandi in domo sua, ad jejunia salutaria non mortifera cogentes, ita ut invicem sibi clerici pauperes auxilium ferant, si servitia forte non habeant; cum uxoribus autem ipsis quae peccaverint nec cibum sumant, nisi forte ad timorem Dei acta poenitentia revertantur.

VIII. De eo qui post baptismum militaverit, ut ad diaconium non promoveatur.

Si quis post baptismum militaverit et chlamydem sumpserit aut cingulum, etiam si gravia non admiserit, si ad clerum admissus fuerit, diaconii dignitatem (0330C)non accipiat.

IX. Ut nulla professa vel vidua absente sacerdote in domo sua sacerdotale officium vel lucernale impleat.

Nulla professa vel vidua, absente episcopo vel presbytero, in domo sua antiphonas cum confessore vel servo suo faciat: lucernarium vero nisi in ecclesia non legatur, aut si legitur in villa, praesente episcopo, vel presbytero, vel diacono legatur.

324 X. Ut nullus obligatum cuiquam absque consensu domini vel patroni clericum faciat.

Clericos, si obligati sunt vel pro aequatione, vel genere alicujus domus, non ordinandos, nisi probatae vitae fuerint et patronorum consensus accesserit.

XI. Ut si quis potentium quemlibet exspoliaverit et admonente episcopo non reddiderit, excommunicetur.

(0330D)Si quis de potentibus clericum aut quemlibet pauperiorem aut religiosum exspoliaverit, et mandaverit ad ipsum episcopus ut eum audiat et is contempserit, invicem mox scripta percurrant per omnes provinciae episcopos et quoscunque adire potuerint, ut excommunicatus habeatur donec audiatur ut reddat aliena.

XII. Ut nullus clericus de episcopo suo recedat et ad alium se transferat.

Item, ut liberum ulli clerico non sit discedere de episcopo suo et alteri episcopo communicare, nisi forte ei, quem episcopus alius libenter habeat de haereticorum schismate discedentem et ad fidem catholicam (0331A)revertentem. Si quis autem de catholicis discesserit, et in communione eorum vel palam vel occulte, qui vel excommunicati sunt, vel per sententiam jam notati, fuerint inventi, habeant illorum ad quos ire voluerunt etiam in damnatione consortium.

XIII. De his qui in ecclesiam intrant et non communicant, ut excommunicentur.

De his qui intrant in ecclesiam et deprehenduntur nunquam communicare, admoneantur ut si non communicant ad poenitentiam accedant; si communicant non semper abstineant; si non fecerint, abstineant.

XIV. De eo qui acceperit eucharistiam et non sumpserit ut sacrilegus repellatur.

Si quis autem acceptam a sacerdote eucharistiam non sumpserit, velut sacrilegus propellatur.

XV. De his qui excommunicantur a sacerdotibus, ut nullus ad eos accedat.

(0331B) Quisquis laicus abstinetur, ad hunc vel ad domum ejus clericorum vel religiosorum nullus accedat: similiter et clericus si abstinetur a clericis evitetur; si quis cum illo colloqui 325 aut convivare fuerit deprehensus, etiam ipse abstineatur: sed hoc pertineat ad eos clericos qui ejus sunt episcopi, et ad omnes qui commoniti fuerint de eo qui abstinetur, sive laico quolibet, sive clerico.

XVI. Ut devota si adulteraverit, decem annis poeniteat: si maritum duxerit non permittendam ad poenitentiam, nisi maritus discesserit.

Devotam peccantem non recipiendam in ecclesiam, (0331C)nisi peccare desierit et desinens egerit aptam poenitentiam decem annis: recipiat communionem: prius autem quam in ecclesia admittatur ad orationem, ad nullius convivium Christianae mulieris accedat; quod si admissa fuerit, etiam haec quae eam receperit habeatur abstenta: corruptorem etiam par poena constringat. Quae autem maritum acceperit, non admittatur ad poenitentiam, nisi adhuc vivente ipso marito caste vivere coeperit, aut postquam ipse discesserit.

XVII. De eo qui uxorem habet, si concubinam habuerit, ut non communicet.

Si quis habens uxorem fidelis concubinam habeat, non communicet: caeterum is qui non habet uxorem et pro uxore concubinam habeat, a communione non (0331D)repellatur; tantum aut unius mulieris, aut uxoris, aut concubinae, ut ei placuerit, sit conjunctione contentus: alias vero vivens abjiciatur donec desinat, et per poenitentiam revertatur.

XVIII. Si sacerdotis vidua vel levitae maritum acceperit, in fine tantum communicet.

Si qua vidua episcopi, aut presbyteri, aut diaconimaritum (0332A)acceperit, nullus clericus, nulla religiosa cum ea convivium sumat; nunquam communicet, morienti tantum [T. 2, tamen] ei sacramenta subveniant.

XIX. Si sacerdotis vel diaconi filia religiosa peccaverit, in fine tantum communicet.

Episcopi, sive presbyteri, sive diaconi, filia si devota fuerit et peccaverit et maritum duxerit, si eam pater, vel mater in affectum receperint, a communione habeantur alieni: pater vero causas in concilio se noverit praestaturum; mulier autem non admittatur ad communionem, nisi marito defuncto egerit poenitentiam; si autem vivente eo recesserit 326 et poenituerit et petierit communionem, in ultimo die vitae deficiens accipiat communionem.

XX. Ut praeter episcopum nullus chrisma conficiat.

(0332B) Quamvis pene ubique custodiatur ut absque episcopo chrisma nemo conficiat, tamen quia in aliquibus locis vel provinciis presbyteri dicuntur chrisma conficere, placuit ex hac die nullum alium nisi episcopum chrisma conficere et per dioeceses destinare, ita ut de singulis ecclesiis ad episcopum ante diem Paschae diaconi destinentur aut subdiaconi, ut confectum chrisma ab episcopo destinatum ad diem Paschae possit occurrere. Episcopum [T. 2, episcopo] sane certum est omni tempore licere chrisma conficere, sine conscientia autem episcopi nihil penitus faciendum: statutum vero est diaconem non chrismare sed presbyterem absente episcopo, praesente vero si ab ipso fuerit praeceptum. Hujusmodi constitutionem (0332C)meminerit semper archidiaconus vel praesentibus, vel absentibus episcopis, suggerendam, ut eam aut episcopi custodiant aut presbyteri non relinquant.

Licinianus.
Aphrodisius.
Patruinus episcopus subscripsi.
Marcellus episcopus subscripsi.
(0332D)episcopus subscripsi. (0332D)episcopus subscripsi.
Jucundus episcopus subscripsi.
Severus episcopus subscripsi.
Leonas episcopus subscripsi.
Hilarius episcopus subscripsi.
Olympius episcopus subscripsi.
Orticius episcopus subscripsi.
Asturius episcopus subscripsi.
(0332D)
Lampius episcopus subscripsi.
Serenus episcopus subscripsi.
Florus episcopus subscripsi.
Leporius episcopus subscripsi.
Eustochius episcopus subscripsi.
Aurelianus episcopus subscripsi.
Lampadius episcopus subscripsi.
Exuperantius episcopus subscripsi.

Regulae fidei catholicae contra omnes haereses et quam maxime contra Priscillianos, quas episcopi Tarraconenses, Carthaginenses, Lusitani et Baetici fecerunt, et cum praecepto papae Urbis Leonis ad Balconium [B., R., Balaconium] episcopum Galleciae transmiserunt. Ipsi etiam et supra scripta viginti canonum capitula statuerunt in concilio Toletano. (0333A) Credimus in unum verum Deum Patrem, 327 et Filium; et Spiritum sanctum, visibilium et invisibilium factorem, per quem creata sunt omnia in coelo et in terra: hunc unum Deum et hanc unam esse divinae substantiae Trinitatem: Patrem autem non esse ipsum Filium, sed habere Filium qui Pater non sit: Filium non esse Patrem, sed Filium Dei de Patris esse natura: Spiritum quoque Paraclitum esse, qui (0333B)nec Pater sit ipse, nec Filius, sed a Patre Filioque procedens. Est ergo ingenitus Pater, genitus Filius, non genitus Paraclitus, sed a Patre Filioque procedens. Pater est cujus vox haec est audita de coelis: Hic est Filius meus in quo mihi bene complacui; ipsum audite. Filius est qui ait: Ego a Patre exivi et a Deo veni in hunc mundum. Paraclitus Spiritus est de quo Filius ait: Nisi abiero ego ad Patrem, Paraclitus non veniet ad vos. Hanc Trinitatem personis distinctam, substantiam unitam virtute et potestate et majestate indivisibilem, indifferentem: praeter hanc nullam credimus divinam esse naturam, vel angeli vel spiritus, vel virtutis alicujus quae Deus esse credatur. Hunc igitur Filium Dei Deum natum a Patre ante omne omnino principium sanctificasse uterum (0333C)Mariae virginis, atque ex ea verum hominem sine virili generatum semine suscepisse, duabus duntaxat naturis, id est deitatis et carnis, in unam convenientibus omnino personam, id est Dominum nostrum Jesum Christum: nec imaginarium corpus aut phantasmatis alicujus in eo fuisse, sed solidum atque verum: hunc et esurisse, et sitisse, et doluisse, et flevisse, et omnes corporis injurias pertulisse: postremo a Judaeis crucifixum et sepultum, et tertia dia resurrexisse: conversatum postmodum cum discipulis suis, quadragesima post resurrectionem die ad coelum ascendisse: hunc Filium hominis etiam Dei Filium dici: filium autem Dei Deum hominis filium appellari. Resurrectionem vero futuram humanae credimus carni: animam autem hominis non divinam (0333D)esse substantiam aut Dei partem, sed creaturam dicimus divina voluntate creatam.

I.

Si quis autem dixerit aut crediderit a Deo omnipotente mundum hunc factum non fuisse, atque ejus omnia instrumenta, anathema sit. (0334A)

II.

Si quis dixerit atque crediderit Deum Patrem eumdem esse Filium vel Paraclitum, anathema sit. 328

III.

Si quis dixerit vel crediderit Dei Filium eumdem esse Patrem vel Paraclitum, anathema sit.

IV.

Si quis dixerit vel crediderit Paraclitum vel Patrem esse vel Filium, anathema sit.

V.

Si quis dixerit vel crediderit carnem tantum sine anima a Filio Dei fuisse susceptam, anathema sit.

VI.

Si quis dixerit vel crediderit Christum innascibilem esse, anathema sit.

VII.

Si quis dixerit vel crediderit deitatem Christi convertibilem fuisse, vel passibilem, anathema (0334B)sit.

VIII.

Si quis dixerit vel crediderit alterum Deum esse priscae legis, alterum Evangeliorum, anathema sit.

IX.

Si quis dixerit vel crediderit ab altero Deo mundum factum fuisse, et non ab eo de quo scriptum est: In principio fecit Deus coelum et terram, anathema sit.

X.

Si quis dixerit vel crediderit corpora humana non resurgere post mortem, anathema sit.

XI.

Si quis dixerit vel crediderit animam humanam Dei portionem vel Dei esse substantiam, anathema sit.

XII.

Si quis dixerit vel crediderit alias scripturas, (0334C)praeter quas Ecclesia catholica recipit, in auctoritate habendas vel esse venerandas, anathema sit.

XIII.

Si quis dixerit vel crediderit deitatis et carnis unam esse in Christo naturam, anathema sit.

XIV.

Si quis dixerit vel crediderit esse aliquid quod se extra divinam Trinitatem possit extendere, anathema sit.

XV.

Si quis astrologiae vel mathesi existimat esse credendum, anathema sit.

XVI.

Si quis dixerit vel crediderit conjugia hominum, quae secundum legem divinam licita habentur, exsecrabilia esse, anathema sit.

XVII.

Si quis dixerit vel crediderit carnes avium (0334D)seu pecudum, quae ad escam datae sunt, non tantum pro castigatione corporum abstinendas, sed exsecrandas esse, anathema sit.

XVIII.

Si quis in his erroribus Priscilliani sectam sequitur vel profitetur, ut aliud in salutari baptismo contra sedem sancti Petri faciat, anathema sit.

XLVII CONCILIUM TOLETANUM SECUNDUM. OCTO EPISCOPORUM, HABITUM SUB DIE XV KALENDAS JUNIAS, ANNO QUINTO REGNI DOMINI NOSTRI AMALARICI REGIS, AERA DLXV.

(0335) (0335A)329-330 Cum in voluntate Domini apud Toletanam urbem sanctorum episcoporum praesentia convenisset, et de institutis Patrum canonumque decretis commemoratio haberetur, id nobis in unum positis placuit: ut si qua in antiquis canonibus minime commemorata sunt, salubri tractatu ac diligenti consideratione instituantur; si qua vero in anterioribus conciliis sunt decreta, sed abusione temporum hactenus sunt neglecta, redivivae ordinationis censuram obtineant, quatenus dum in his quae ad cultum fidei pertinent studium religiosae observationis impendimus, Dei nostri misericordiam facilius impetremus.

I. De his quos parentes ab infantia clericatus officio manciparunt, si postea voluntatem habent nubendi. (0335B)De his quos voluntas parentum a primis infantiae annis clericatus officio manciparit hoc statuimus observandum: ut mox detonsi vel ministerio electorum [ BR., lectorum] cum traditi fuerint in domo ecclesiae sub episcopali praesentia a praeposito sibi debeant erudiri; at ubi octavum decimum aetatis suae compleverint annum, coram totius cleri plebisque conspectu voluntas eorum de expetendo conjugio ab episcopo perscrutetur, quibus si gratia castitatis Deo inspirante placuerit et professionem castimoniae suae absque conjugali necessitate se spoponderint servaturos, hi tanquam appetitores arctissimae vitae lenissimo Domini jugo subdantur, ac primum subdiaconatus ministerium habita probatione professionis (0335C)suae a vicesimo anno suscipiant; quod si inculpabiliter ac inoffense vicesimum et quintum annum aetatis suae peregerint, ad diaconatus officium, si scienter implere posse ab episcopo comprobantur, promoveri. Cavendum tamen est his, ne quando suae sponsionis immemores ad terrenas nuptias aut ad furtivos concubitus ultra recurrant; quod si forte fecerint, ut sacrilegii rei damnentur, et ab Ecclesia habeantur extranei: his autem quibus voluntas propria interrogationis tempore desiderium nubendi persuaserit, concessam ab apostolis sententiam auferre non possumus, ita ut cum provectae aetatis in conjugio positi renuntiaturos se pari consensu operibus carnis spoponderint, ad sacratos gradus aspirent.

II. De clerico qui ad aliam ecclesiam transit et qui eum susceperit. (0335D)

Similiter placuit custodiri, ne qui de his qui tali educatione imbuuntur, qualibet occasione cogente, propriam relinquentes ecclesiam ad aliam transire (0336A)praesumant: episcopus vero qui eum suscipere absque conscientia proprii sacerdotis fortasse praesumpserit, totius fraternitatis reum esse se noverit, quia durum est ut eum quem alius rurali sensu ac squalore infantiae exuit, alius suscipere aut vindicare praesumat.

III. Ut nullus a subdiaconatu et supra cum extranea habitet muliere.

Illud vero praeterea speciali ordinatione decrevimus quod nec antiqua concilia in universis pene canonibus siluerunt, ut nullus clericorum a gradu subdiaconatus et supra in consortii familiaritate habeat mulierem, vel ingenuam, vel libertam, aut ancillam, sed si sunt ei hujuscemodi servitia, matri vel sorori aliaeque propinquitati contradat 331 et quidquid (0336B)suis manibus profecerint proprio domino deferatur; aut si propinquitas memorata deest, alia domus ad earum habitaculum requiratur, dummodo nulla occasio introeundi domum clerici feminae permittatur, unde aut laqueum possit incurrere, aut noxialis fama innocenti fortasse possit inuri. Sane si deinceps post hanc datam admonitionem quisquis harum consortio frui voluerit, noverit se non solum a clericatus officio retrahi vel ecclesiae foribus pelli, sed etiam ab omnium catholicorum clericorum vel laicorum communione privari, nulla prorsus vel colloquii consolatione relicta, quatenus malae consuetudinis abrasa rubigo in posteros radicis suae veneno serpere non possit.

IV. Ut quidquid de jure Ecclesiae clerici tenuerint, post obitum eorum ad Ecclesiam revertatur. (0336C)

Si quis sane clericorum agella vel vineolas in terris ecclesiae sibi fecisse probatur sustentandae vitae causa, usque ad diem obitus sui possideat; post suum vero de hac luce discessum juxta priorum canonum constitutiones jus suum Ecclesiae sanctae restituat, nec testamentario ac successorio jure cuiquam haeredum prohaeredumve relinquat, nisi forsitan cui episcopus pro servitiis ac praestatione Ecclesiae largiri voluerit.

V. De his qui proximis suis se copulant, ut a communione Christi separentur. Nam et haec salubriter praecavenda sancimus, ne quis fidelium propinquam sanguinis sui, usquequo (0336D)affinitatis lineamenta generis successione cognoscit, in matrimonio sibi desideret copulari, quoniam scriptum est: Omnis homo ad proximam sanguinis sui non accedat ut revelet turpitudinem ejus: nec sine denuntiatione sententiae, nam paulo post infert (0337A)et dicit: Anima quae fecerit de abominationis istis quidpiam, peribit de medio populi sui. Si quis ergo hujus decreti nostri temerator exstiterit ac vetitum violare praesumpserit, tanto graviori se mulctandum sententia recognoscat, quanto eam propinquiorem cui copulari se maluit suae originis esse non ambigit, tantoque annosioris excommunicationis tempore et a Christi corpore et fraternitatis consortio sequestretur, quanto fuerit propinquioris sanguinis contagione pollutus. Hujus institutionis regulam qui subscribimus irrefragabili auctoritate nos spondemus servaturos: si quis autem tam nostrum vel eorum qui nunc sanctae synodo ex hac provincia defuerunt huic tam salubri 332 ordinationi obviare praesumpserit vel solerter adimplere neglexerit, convictus (0337B)totius fraternae charitatis aliquandiu habeatur extraneus.

Sane juxta priorum canonum decreta concilium apud fratrem nostrum Montanum episcopum, si Dominus voluerit, futurum pronuntiamus, ita ut frater et coepiscopus noster Montanus, qui in metropoli est, ad comprovinciales nostros Domini sacerdotes litteras de congreganda synodo adveniente tempore debeat destinare. Nunc ergo in nomine Domini finitis his quae in collationem venerunt, gratias agimus omnipotenti Deo, deinde domino glorioso Amalarico regi divinam clementiam postulantes, qui innumeris annis regni ejus ea quae ad cultum fidei perveniunt peragendi nobis licentiam praestet. Amen.

(0337C)Montanus, in Christi nomine episcopus, his constitutionibus adquievi, relegi et subscripsi die et anno quo supra.

Pancarius episcopus his constitutionibus adquievi, relegi et subscripsi die et anno quo supra.

Canonius episcopus his constitutionibus adquievi, relegi et subscripsi die et anno quo supra.

Paulus episcopus his constitutionibus adquievi, relegi et subscripsi die et anno quo supra.

Domitianus episcopus his constitutionibus adquievi, relegi et subscripsi die et anno quo supra.

Marcianus, in Christi nomine episcopus, ob causam fidei catholicae in Toletana urbe exsilio deputatus, sanctorum fratrum meorum constitutionibus interfui, (0337D)relegi et subscripsi die et anno quo supra.

Nibridius, in Christi nomine episcopus ecclesiae catholicae Egarensis, hanc constitutionem consacerdotum meorum in Toletana urbe habitam, cum post aliquantum temporis advenissem, salva auctoritate priscorum canonum, relegi, probavi et subscripsi.

Justus, in Christi nomine ecclesiae catholicae Urgelitanae episcopus, hanc constitutionem consacerdotum meorum in Toletana urbe habitam, cum post aliquantum temporis advenissem, salva auctoritate priscorum canonum, relegi, probavi et subscripsi.

Dominis dilectissimis fratribus filiisque territorii Palentini Montanus episcopus in Domino Deo aeternam salutem. (0338A)

Cunctarum ecclesiarum Domini potissimos praesules per Ezechielem prophetam terribilis illa commonitorii dictio sub speculatoris nomine concutit, dicens: Fili hominis, speculatorem dedi te domui Israel: audiens ergo 333 ex ore meo sermonem annuntiabis eis ex me. Si, dicente me ad impium: Impie, morte morieris: non annuntiaveris ei, neque locutus fueris, ut avertatur a via sua impia et vivat; ipse quidem in iniquitate sua morietur, sanguinem autem ejus de manu tua requiram: et caetera, quae hujus lectionis ordo de admonentis admonitique anima exquirendum ostendit. Hac ergo voce permotus hujus officii necessitudinem me (0338B)suscepisse non nesciens studere curavi, ne cujusquam perditi animam de manu mea Christus requirat [T. 1, 2, inquirat], praesertim cum Toletanae urbi metropolitanum privilegium vetus consuetudo tradiderit, et eo magis non solum parochiarum, sed et urbium cura hujus urbis sollicitet sacerdotem. Ergo, ut Apostolus dicit: Quid horum vultis? in virga veniam ad vos? an in charitate et spiritu mansuetudinis? nova namque praesumptio praesidentium vobis presbyterorum nostros pulsavit auditus, si tamen nova tantum et non detestabilis dici possit, quae ab initio fidei catholicae nunquam praeter nunc subrepisse [ U., surrexisse] probatur, ut id quod per manus summi pontificis trinae divinitatis invocatio sanctificare consuevit, presbyter ignarus disciplinae conficere sibi (0338C)chrisma praesumeret. Hoc si ignaviae est, tam demens sacerdos esse non debuit; si praesumptionis est, hunc schismaticum esse quis nesciat, qui inauditam rem et religioni contrariam, senescente jam mundo, talis temerator inducat? Revolvatur manibus vestris, o presbyteri, sacratissimus Numeri liber, in quo vestri officii in septuaginta seniorum personis auspicatus est honor, et invenietis quorum negotiorum vobis praerogativa concessa sit. Adjutores vos Deus nostri laboris secundo dignitatis gradu esse voluit, non temeratores sacrarum quarumdam rerum esse permisit. Sic Nadab et Abiud ignem offerentes alienum, id est sui officii non debitum, divinus ignis absumpsit. Sic Chore, Dathan atque Abiron Moysi Dei gratia et divinis eloquiis perfruenti invidentibus ac dicentibus: (0338D)Non soli tibi locutus est Deus, quia omnis congregatio sancta est, novis schismaticis interitus novae perditionis advenit, ut jejuno ore insatiabiliter terra sorberet, quos indignatio divina damnasset. Quid memorem Oziam, qui non contentus regalibus fascibus, ne fungeretur et sacerdotis officio contra jus fasque potestatis velatus cothurno oblationem expiationis solis sacerdotibus debitam dum offerre pararet, sic ultione coelesti lepra perfunditur, ut munere sacerdotis et regni exosus usque ad obitum permaneret? Ozam pariter, quantum ad ipsum erat, devoto officio juvencis calcitrantibus ne arca Dei laberetur sustinere (0339A)parantem divinitus percussio illata consumpsit, 334 ostendere scilicet volens, quia nullis omnino causis, nec sub occasione humilitatis praesumentibus, divina officia et sacramenta coelestia ab eo, cui non incumbit officium, contingi aliquatenus debent. Caveant ergo, caveant hi qui sibi putant esse licitum quod aliis non ignorant esse illicitum, ne similis eos horum, quos memoravimus, poena percellat. An forsitan sanctorum Patrum regulas et constitutiones synodicas ignoratis, quibus praecipiuntur ut parochienses presbyteri non per viliores personas, sed aut per semetipsos, aut per rectores sacrariorum annuis vicibus chrisma a praesidente sibi episcopo petant? Credo quod qui petere jusserunt potestatem consecrandi penitus abstulerunt. Providebit ergo charitas vestra, (0339B)ne post hujus humilitatis nostrae interdictum, donec et consuetus vobis a Domino praeparatur antistes, quisquis vetita [E. 4, vetera] iterare praesumat et incipiat graviorem ecclesiasticae districtionis sustinere censuram. Utatur quisquis honoris sui concesso privilegio, quod proprium scit ordinis presbyterii, non quod summi pontificatus est improbus minister assumat. Quisquis post hanc admonitionem in hujuscemodi rebus aliquatenus fuerit deprehensus, anathematis insolubili vinculo se noverit esse damnandum: cui in hoc ipsum non parum humanitatis conceditur, quod nunc eum transire patimur impunitum. Sane si Dominus voluerit, cum tempus paschalis festivitatis advenerit, si vobis ad petendum impossibile est, datis litteris vestris indicare debebitis, et nos sacri (0339C)hujus liquoris ultro poterimus transmittere gratiam, dummodo non praesumatur illicita. Pari ratione cognovimus quod ad consecrationem basilicarum alienae sortis a vobis episcopi invitentur, et licet sint unius fidei copula nobiscum in Christo connexi, tamen nec provinciae privilegiis, nec rerum Domini noscitur utilitatibus convenire, quia jam ad ipsum hujuscemodi fama perlata est; ideoque salubri ordinatione censuimus, ut si quando talis necessitas incubuerit, litteris nos informare debeatis, et aut per nos, aut per eum qui nobis ex fratribus et coepiscopis nostris visus fuerit et consecratio ecclesiarum, Deo auspice, poterit celebrari. Praeterea perditissimam Priscillianistarum sectam non tam actis quam nomine a vobis (0339D)praecipue novimus honorari. Rogo, quae est ista dementia in ejus amore superflue labi, quem in opere non velis imitari? Nam ut pauca de ejus spurcitiis in notitiam vestri deducam, exceptis iis quae in divinitatem profanus erupit et ore sacrilego blasphemavit, omnium vitiorum in eodem congeries veluti in sordium sentina confluxit, ut sectatricum pudorem impuderatus 335 adulter eriperet, et ut ad sceleris nefarii effectum facilius perveniret, maleficii usum gesta ejus assignant. Quid tamen id hoc religioni congruum fidelis cujusquam anima veneratur, qui non solum a sanctis sacerdotibus refutatus est, verum etiam mundani principes justitia legum suarum eum pro memorati sceleris qualitate damnarunt? Hunc (0340A)talem fuisse plenius discet qui beatissimi ac religiosissimi viri Thuribii episcopi ad sanctum papam urbis Romae Leonem libros editos legit, in quibus hanc sordidam haeresim explanavit, aperuit et occultam tenebris suis perfidiaeque nube velatam in propatulo misit. Ex ipsis etenim libris, qualiter cavere, quid respondere contra sacrilegos possit pius lector inveniet. Unde quaeso ut, perfidiam cum auctore damnantes atque anathematizantes, rectae fidei regulam teneatis, et de omnibus suprascriptis cautiores exhibere vos procuretis, quo facilius nec mihi de taciturnitate possit esse damnatio, et vobis de obedientia fructum maximum coram Salvatore Deo nostro providere possitis. Pax Domini cum omnibus vobis. Amen.

Domino eximio praecipuoque christicolae, domino et filio Thuribio Montanus episcopus. (0340B)

Alumnum te fidei catholicae et sanctae religionis amicum etiam in actis mundialibus conversantem valde et novimus et probavimus. Cum enim adhuc floreres in saeculo, ita claritudinis tuae vita perpatuit, ut secundum sententiam Domini et quae sunt Caesaris Caesari non negares, et Deo quae sua sunt devota mente persolveres. Jure etenim auctorem te divini cultus in hac presertim provincia nominabo. Putasne quanta tibi apud Deum maneat merces, cujus solertia vel instinctu et idolatriae error abscessit, et Priscillianistarum detestabilis ac pudenda secta contabuit? si tamen adhuc ejus nomen honorare desistant, cujus per tuam admonitionem collapsa esse opera non (0340C)ignorant. Nam de terrenorum dominorum fide quid loquar? cui ita tuum impendisti laborem, ut feroces cohabitantium tibi animos ad salubrem regulam et normam regularis disciplinae perduceres. Praestabit divina clementia quia id quod summo labore conatus es, precibus 336 et oratione perficeres. Quae tamen ex Palentino conventu ad nos pervenerint celsitudini vestrae indicare curavi, quo facilius per vestram increpationem nefanda praesumptio in posterum conquiescat. Quidam ut ad nos perlatum est presbyteri ausu temerario res sacras non tam consecrare quam violare praesumunt, et cunctis ab initio fidei catholicae saeculis inusitatum sui ordinis hominibus, nisi tantum summis pontificibus debitum, jus conserationis chrismae, nescio quo typo an dementia dicam, indubitanter (0340D)assumunt, quod quam sacrilegum sit, piissimam conscientiam tuam latere non credo, et ideo spero ut pro enervanda hac ipsa superfluitate severissimi sacerdotis auctoritate utaris, et tantae rei temeratores districtioni increpatione coerceas. Qui si post datam admonitionem nefas iterare praesumpserint, contumacia eorum sententia convenienti damnabitur. Simili ratione cognovimus, eo quod necessitudine consecrandarum basilicarum fratres nostri alienae sortis episcopi in locis istis invitati conveniant; et licet sit in toto orbe sponsae Christi thalamus unus ejusque antistites una in eodem sint fibula charitatis et fidei unione connexi; quod tamen privilegium (0341A)decessori nostro, necnon dominis et fratribus nostris Carpetaniae vel Celtiberiae episcopis vester coepiscopus fecit, in exemplaribus charitati vestrae direximus ut scire possitis, improba petitio qualem potuisset habere profectum. Et certe municipia, id est Segobia, Brittablo et Cauca eidem non quidem rationabiliter, sed pro nominis dignitate concessimus, ne collata benedictio, persona vagante, vilesceret. Quod ipsi tantummodo, dum adjuvit, praestitum fuisse cognoscite. Hoc ergo providere volumus, ut (0342A)consuetudinem antiquam nulla ratione praetermittere debeatis; quod si haec nostra admonitio in vobis nihil profecerit, necesse nobis erit domini nostri exinde auribus intimare, pariter et filio nostro Ergani suggerere, et hujusmodi ausum praecepta culminis ejus vel districtio judicis non sine vestro detrimento severissime vindicabunt: tanta enim, tribuente Domino, ejus est pietas, ut nihil de hoc quod jus antiquum custodisse probatur, immutari permittat. Divina vos custodiat Trinitas. Amen.

XLVIII CONCILIUM TOLETANUM TERTIUM. SEXAGINTA DUORUM EPISCOPORUM, IN QUO ARIANA HAERESIS IN HISPANIA CONDEMNATUR. (0341)

(0341B)337-338 In nomine Domini nostri Jesu Christi, anno regnante quarto gloriosissimo atque piissimo et Deo fidelissimo domino Recaredo rege, die VIII Iduum Maiarum, aera DCXXVII, haec sancta synodus habita est in civitate regia Toletana ab episcopis totius Hispaniae vel Galliae qui infra scripti sunt.

Cum pro fidei suae sinceritate idem gloriosissimus princeps omnes regiminis [BR., E. 4, regni] sui pontifices in unum convenire mandasset, ut tam de ejus conversione quam de gentis Gothorum innovatione in Domino exsultarent, et divinae dignationi pro tanto munere gratias agerent, sanctissimus idem princeps sic venerandum concilium alloquitur dicens: « Non incognitum reor esse vobis, reverentissimi sacerdotes, quod propter instaurandam disciplinae ecclesiasticae (0341C)formam ad nostrae vos serenitatis praesentiam devocaverim: et quia decursis retro temporibus haeresis imminens in tota Ecclesia catholica agere synodica negotia denegabat, Deus cui placuit per nos ejusdem haeresis obicem depellere admonuit instituta de more ecclesiastica reparare. Ergo sit vobis jucunditatis, sit gaudii quod mos canonicus prospectu Dei per nostram gloriam ad paternos reducitur terminos; prius tamen admoneo pariter et exhortor, jejuniis vos et vigiliis atque orationibus operam dare, ut ordo canonicus quem a sacerdotalibus sensibus detraxerat longa ac diuturna oblivio, quae aetas nostra se nescire [ BR., senescere] fatetur, divino vobis rursus dono patefiat. » Ad haec autem gratias Deo agentes et religiosissimo principi, universo concilio (0341D)in laudibus acclamante, triduanum est exinde praedicatum jejunium; sed cum die octava Iduum Maiarum in unum coetum [T. 2, agmen] Dei sacerdotes adessent, et oratione praemissa unusquisque sacerdotum competenti loco resedisset, ecce in medio eorum adfuit serenissimus princeps, seque cum Dei sacerdotibus orationi communicans, divino deinceps flamine plenus, sic ad loquendum exorsus est dicens: « Non credimus vestram latere sanctitatem quanto (0342B)tempore in errore Arianorum laborasset Hispania, et non multos post discessus genitoris nostri dies quibus nos vestra beatitudo fidei catholicae sanctae cognovit esse sociatos, credimus generaliter magnum et aeternum gaudium habuisse; et ideo, venerandi patres, ad hanc vos peragendam congregari decrevimus [T. 2, jussimus] synodum, ut de hominibus nuper advenientibus ad Christum ipsi aeternas gratias Domino deferatis: quidquid vero verbis apud sacerdotium vestrum nobis agendum erat de fide atque spe nostra quam gerimus, in hunc tomum conscripta atque allegata notescimus: relegatur enim in medio vestri, et judicio synodali examinata per omne succiduum tempus gloria nostra ejusdem fidei testimonio decorata clarescat. »

(0342C)Susceptus est autem ab omnibus Dei sacerdotibus offerente rege sacrosanctae fidei tomus, et pronuntiante notario clara voce recensitus est ita: Quamvis Deus omnipotens pro utilitatibus populorum regni nos culmen subire tribuerit, et moderamen gentium non paucarum regiae nostrae curae commiserit, meminimus tamen nos mortalium conditione praestringi, nec posse felicitatem futurae beatitudinis aliter promereri, nisi nos cultui verae fidei deputemus, et Conditori nostro saltem confessione qua dignus ipse est placeamus; pro qua re quanto subditorum gloria regali extollimur, tanto providi esse debemus in his quae ad Deum sunt vel nostram spem augere vel gentibus a Deo nobis creditis consulere. Caeterum quid pro tantis beneficiorum collationibus (0342D)omnipotentiae divinae valemus tribuere, quando omnia ipsius sunt et bonorum nostrorum nihil egeat, nisi ut in eum sic tota devotione credamus, quemadmodum per Scripturas sacras se ipse intelligi voluit et credi praecepit? id est ut confiteamur esse Patrem qui genuit ex sua substantia Filium, sibi coaequalem et coaeternum, non tamen ut ipse idem sit natus et genitor, sed persona 339-340 alius sit Pater qui genuit, alius sit Filius qui fuerit generatus, unius (0343A)tamen uterque substantiae divinitate subsistat: Pater ex quo sit Filius, ipse vero ex nullo sit alio Filius qui habeat Patrem, sed sine initio et sine diminutione in ea qua Patri coequalis et coeternus est divinitate subsistat: Spiritus aeque sanctus confitendus a nobis et praedicandus est a Patre et Filio procedere, et cum Patre et Filio unius esse substantiae; tertiam vero in Trinitate Spiritus sancti esse personam, qui tamen communem habeat cum Patre et Filio divinitatis essentiam: haec enim sancta Trinitas unus est Deus Pater et Filius et Spritus sanctus, cujus bonitate omnis licet bona sit condita creatura, per assumptam tamen a Filio humani habitus formam a damnata progenie reformamur ad beatitudinem pristinam. Sed sicut verae salutis indicium est Trinitatem in unitate, et unitatem (0343B)in Trinitate sentire, ita erit consummatae [T. 2, consummatio] justitiae si eamdem fidem intra universalem Ecclesiam teneamus et apostolica monita in apostolico positi fundamento servemus. Vos tamen Dei sacerdotes meminisse oportet quanta hucusque Ecclesia Dei catholica per Hispanias adversae partis molestiis laboraverit, dum et catholici constantem fidei suae tenerent et defenderent veritatem, et haereses pertinaciori animositate propriae niterentur perfidiae: me quoque, ut re ipsa conspicitis, calore fidei accensum in eo Dominus excitavit, ut depulsa obstinatione infidelitatis et discordiae submoto furore populum, qui sub nomine religionis famulabatur errori, ad agnitionem fidei et Ecclesiae catholicae consortium (0343C)revocarem. Adest enim omnis gens Gothorum inclyta et fere omnium gentium genuina virilitate opinata, quae licet suorum pravitate doctorum a fide hactenus vel unitate Ecclesiae fuerit catholicae segretata, toto nunc tamen mecum assensu concordans ejus Ecclesiae communioni participatur, quae diversarum gentium multitudinem materno sinu suscipit et charitatis uberibus nutrit, de qua propheta canente dicitur: Domus mea domus orationis vocabitur omnibus gentibus. Nec enim sola Gothorum conversio ad cumulum nostrae mercedis accessit, quinimo et Suevorum gentis infinita multitudo, quam praesidio coelesti nostro regno subjecimus; alieno enim licet in haeresim deductam vitio, nostro tamen ad veritatis originem studio revocavimus. Proinde, sanctissimi Patres, has (0343D)nobilissimas gentes, quae lucris per nos dominicis applicatae sunt, quasi sanctum et placabile sacrificium per vestras manus aeterno Deo offero; erit enim mihi immarcescibilis corona vel gaudium in retributione justorum, si hi populi qui nostra ad unitatem Ecclesiae solertia transcucurrerunt, fundati in eadem et stabiliti permaneant. Sicut enim divino nutu nostrae curae fuit hos populos ad unitatem Christi Ecclesiae pertrahere, ita sit vestrae docibilitatis catholicis eos dogmatibus instituere, quo in toto cognitione veritatis instructi, noverint ex solido errorem haeresis perniciosae respuere, et verae fidei tramitem ex charitate retinere, vel catholicae Ecclesiae communionem (0344A)desiderio avidiori complecti. Caeterum sicut facile ad veniam pervenisse confido quod nescia hucusque tam clarissima erraverit gens, ita gravius esse non dubito, si agnitam veritatem dubio corde teneant atque a patenti lumine, quod absit, oculos suos avertant: unde valde pernecessarium esse prospexi vestram in unum convenire beatitudinem, habens sententiae dominicae fidem, quae dicit: Ubi fuerint duo vel tres collecti in nomine meo, ibi ero in medio eorum. Credo enim beatam sanctae Trinitatis divinitatem huic sancto interesse concilio; et ideo tanquam ante conspectum Dei, ita in medio vestri fidem meam protuli conscius admodum sententiae divinae dicentis: Non celavi misericordiam tuam et veritatem tuam a congregatione multa: vel apostolum Paulum Thimoteo (0344B)discipulo praecipientem audivi: Certa bonum certamen fidei, apprehende vitam aeternam in qua vocatus es, et confessus bonam confessionem coram multis testibus: vera est enim Redemptoris nostri ex Evangelio sententia, qua confitentem se coram hominibus confiteri dicit coram Patre, et negantem se esse negaturum. Expedit enim nobis id ore confiteri quod corde credimus, secundum coeleste mandatum quo dicitur: Corde creditur ad justitiam, oris autem confessio fit ad salutem: proinde sicut anathematizo Arium cum omnibus dogmatibus et complicibus suis, qui unigenitum Dei Filium a paterna degenerem asserebat esse substantia, nec a Patre genitum, sed ex nihilo dicebat esse creatum, vel omnia concilia malignantium (0344C)quae adversus sanctam synodum Nicaenam exstiterunt, ita in honorem et in laudem fidem sanctam Nicaeni observo et honoro concilii, quam contra eumdem rectae fidei pestem Arium trecentorum decem et octo sancta episcopalis scripsit synodus; amplector itaque et teneo fidem centum quinquaginta episcoporum Constantinopoli congregatorum, quae Macedonium Spiritus sancti substantiam minorantem, et Patris et Filii unitatem et essentiam segregantem, jugulo veritatis interemit; primae quoque Ephesinae synodi fidem, quae adversus Nestorium ejusque doctrinam lata est, credo pariter et honoro; similiter et Chalcedonensis concilii fidem, quam plenam sanctitate et eruditione adversus Eutychem et Dioscorum protulit, cum omni Ecclesia catholica reverenter (0344D)suscipio; omnium quoque orthodoxorum venerabilium sacerdotum concilia, quae ab his suprascriptis quatuor synodis fidei puritate non dissonant, pari veneratione observo. Properet ergo reverentia 341-342 vestra fidem hanc nostram canonicis applicare monumentis, et ab episcopis vel religiosis aut gentis nostrae primoribus solerter fidem, quam in Ecclesia catholica Deo crediderunt, audire, quam rem notatam apicibus vel eorum subscriptionibus roboratam futuris olim temporibus in testimonium Dei atque hominum reservate, ut hae gentes quarum in Dei nomine regia potestate praecellimus, et quae, deterso antiquo errore, per unctionem sacrosancti (0345A)chrismatis vel manus impositionem Paraclitum intra Dei Ecclesiam perceperunt Spiritum, quem unum et aequalem cum Patre et Filio confitentes ejusque dono in sinu Ecclesiae sanctae catholicae collocatae sunt, si eorum aliqui hanc rectam et sanctam confessionem nostram minime credere voluerint, iram Dei cum anathemate aeterno percipiant, et de interitu suo fidelibus gaudium et infidelibus sint in exemplum. Huic vero confessioni meae sanctas suprascriptorum conciliorum constitutiones contexui, et testimonio divino tota cordis simplicitate subscripsi.

Fides a sancto Nicaeno concilio edita. Credimus in unum Deum Patrem omnipotentem: et caetera. Ita perhibuit, ceu in Nicaeno concilio constituta est a sanctis episcopis, Recaredus rex.

Fides quam exposuerunt CL Patres consona magnae Nicaenae synodo. (0345B) Credimus in unum Deum Patrem omnipotentem: et caetera.

Tractatus Chalcedonensis concilii. Suffecerat quidem ad plenissimam pietatis: et reliqua. Itaque hoc locutus est praedictus rex:

Ego Recaredus rex fidem hanc sanctam et veram confessionem, quam una per totum orbem catholica confitetur Ecclesia, corde retinens, ore affirmans, mea dextera, Deo protegente, subscripsi.

Ego Baddo gloriosa regina hanc fidem, quam credidi et suscepi, mea manu de toto corde subscripsi.

Tunc acclamatum est in laudibus Dei et in favore principis ab universo concilio: Gloria Deo Patri et (0345C)Filio et Spiritui sancto, cui cura est pacem et unitatem Ecclesiae suae sanctae catholicae providere: Gloria Domino nostro Jesu Christo, qui pretio sanguinis sui Ecclesiam catholicam ex omnibus gentibus congregavit: Gloria Domino nostro Jesu Christo, qui tam illustrem gentem unitati verae fidei copulavit, et unum gregem, et unum pastorem instituit: Cui a Deo aeternum meritum [ Ae., gaudium] nisi vero catholico Recaredo regi? Cui a Deo aeterna corona nisi vero orthodoxo Recaredo regi? Cui praesens gloria et aeterna nisi vero amatori Dei Recaredo regi? Ipse novarum plebium in Ecclesia catholica conquisitor: Ipse mereatur veraciter apostolicum meritum qui apostolicum implevit officium: Ipse sit Deo et hominibus amabilis qui tam mirabiliter (0345D)Deum glorificavit in terris, praestante Domino Jesu Christo qui cum Deo Patre vivit et regnat in unitate Spiritus sancti in saecula saeculorum. Amen.

Fidei confessio episcoporum, presbyterorum vel primorum Gothicae gentis qui infra scripserunt. Praecipiente autem universo venerabili concilio atque jubente, unus episcoporum catholicorum ad (0346A)episcopos et religiosos vel majores natu ex haerese Ariana conversos ejusmodi allocutione exorsus est dicens: Officii nostri cura et fidelissimi atque gloriosissimi principis admonitione propellimur diligenter a vestra charitate perquirere, vel quid damnetis in haerese aut quid intra Dei sanctam catholicam credatis Ecclesiam: nam sicut dicente Psalmista didicimus, Incipite Domino in confessione; optimum est vestraeque saluti conveniens palam confiteri quod creditis, et sub auditu universorum anathematizare quod respuitis. Tunc prorsus optime poteritis evangelicae atque apostolicae fidei participes fieri, si eamdem fidem catholicam ex confessione catholica incipiatis vel propria subscriptione firmetis, et sicuti Deo jam de bona consensione cogniti (0346B)estis conscientia, ita proximis vos fidei sanctae adstipulatione monstretis: eo itaque fiet, ut et vos Christi esse corporis membra significetis et nostra exiguitas nihil dubium, nihil infidum unquam de vestra suspicetur fraternitate, dum patuerit vos tabem perfidiae Arianae cum omnibus dogmatibus, regulis, officiis, communione, Codicibus praedamnare, et detestandae haereseos exspoliati contagione, innovati quodammodo intra Ecclesiam Dei splendide habitu verae fidei clareatis. Tunc episcopi omnes una cum clericis suis primoresque gentis Gothicae pari consentione dixerunt: Licet hoc quod fraternitas 343 atque paternitas vestra a nobis cupit audire vel fieri, jam olim conversionis nostrae tempore egerimus, quando secuti gloriosissimum dominum (0346C)nostrum Recaredum regem ad Dei Ecclesiam transivimus, et perfidiam Arianam cum omnibus superstitionibus suis anathematizavimus pariter et abjecimus; nunc vero propter charitatem et devotionem, quam vel Deo, vel Ecclesiae sanctae catholicae meminimus nos debere, non tantum haec eadem quae petitis promptissime agere properamus, sed et si qua adhuc congrua fidei esse prospicitis nobis de charitate persuadite; nos etenim semel rectae fidei amor in eam devotionem advexit, ut omne, quod nobis verius fraternitas vestra patefecerit, teneamus et liberali fateamur confessione.

I.

Omnis ergo qui fidem et communionem ab Ario venientem, et hucusque a nobis retentam (0346D)adhuc tenere desiderat, et de tota cordis intentione non damnat, anathema sit.

II.

Quicunque Filium Dei Dominum Jesum Christum negaverit a paterna substantia sine initio genitum, et aequalem Patri esse vel consubstantialem, anathema sit.

III.

Quicunque Spiritum sanctum non credit aut non crediderit a Patre et Filio procedere, eumque (0347A)non dixerit coaeternum esse Patri et Filio et coessentialem, anathema sit.

IV.

Quicunque in Patre et Filio et in Spiritu sancto et personas non distinguit, et unius divinitatis substantiam non agnoscit, anathema sit.

V.

Quicunque Filium Dei Dominum nostrum Jesum Christum et Spiritum sanctum esse Patre minores asseruerit et gradibus separaverit, creaturamque esse dixerit, anathema sit.

VI.

Quicunque Patrem et Filium et Spiritum sanctum unius substantiae, omnipotentiae et aeternitatis esse non crediderit, anathema sit.

VII.

Quicunque nescire Filium Dei quae Pater sciat dixerit, anathema sit.

VIII.

Quicunque initium Filio Dei et Spiritui (0347B)sancto deputaverit, anathema sit.

IX.

Quicunque Filium Dei secundum divinitatem suam visibilem aut passibilem ausus fuerit profiteri, anathema sit.

X.

Quicunque Spiritum sanctum, sicut Patrem et Filium, verum Deum et omnipotentem esse non credit, anathema sit.

XI.

Quicunque alibi fidem et communionem catholicam praeter Ecclesiam universalem esse credit, illam dicimus Ecclesiam quae Nicaeni, et Constantinopolitani, et primi Ephesini et Chalcedonensis concilii decreta tenet pariter et honorat, anathema sit.

XII.

Quicunque Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum honore, et gloria, et divinitate separat et (0347C)disjungit, anathema sit.

XIII.

Quicunque Filium Dei et Spiritum 344 sanctum cum Patre non crediderit esse glorificandos et honorandos, anathema sit.

XIV.

Quicunque non dixerit: Gloria et honor Patri et Filio et Spiritui sancto, anathema sit.

XV.

Quicunque rebaptizandi sacrilegum opus bonum esse credit aut crediderit, agit aut egerit, anathema sit.

XVI.

Quicunque libellum detestabilem duodecimo anno Leovigildi regis a nobis editum, in quo continetur Romanorum ad haeresem Arianam transductio, et in quo gloria Patri per Filium in Spiritu sancto male a nobis instituta continetur; hunc libellum si quis pro vero habuerit, anathema sit in aeternum.(0347D) XVII.Quicunque Ariminense concilium non ex toto corde respuerit et damnaverit, anathema sit.

XVIII.

Confitemur enim nos ex haerese Ariana toto corde, tota anima, et de tota mente nostra ad Ecclesiam catholicam fuisse conversos: nulli dubium est nos nostrosque decessores errasse in haerese Ariana, et fidem evangelicam atque apostolicam nunc intra Ecclesiam catholicam didicisse. Proinde fidem sanctam quam praefatus religiosissimus dominus noster patefecit in medio concilii et manu sua subscripsit, hanc et nos tenemus, hanc confitemur pariter et suscipimus, hanc in populis praedicare atque docere promittimus. Haec est vera fides quam (0348A)omnis Ecclesia dum per totum mundum tenet catholicam esse creditur et probatur: cui haec fides non placet aut non placuerit, sit anathema Maran atha in adventu Domini nostri Jesu Christi.

XIX.

Qui fidem spernit Nicaeni concilii, anathema sit.

XX.

Qui fidem concilii Constantinopolitani centum quinquaginta episcoporum veram esse non dixerit, anathema sit.

XXI.

Qui fidem Ephesinae synodi primae et Chalcedonensis non tenet et delectatur, anathema sit.

XXII.

Qui concilia omnium orthodoxorum episcoporum consona conciliorum Nicaeni, Constantinopolitani, primi Ephesini et Chalcedonensis, non recipit, anathema sit.(0348B)

XXIII.Proinde damnationem hanc perfidiae et communicationis Arianae et omnium conciliorum haeresem Arianam foventium cum anathemate eorum propria manu subscripsimus: constitutiones vero sanctorum conciliorum Nicaeni, Constantinopolitani, Ephesini et Chalcedonensis, quas gratissima aure audivimus et consensione nostra veras esse probavimus, de toto corde, et de tota anima, et de tota mente nostra subscripsimus, nihil ad cognitionem veritatis lucidius arbitrantes quam quod supradictorum conciliorum continent auctoritates. De Trinitate autem et unitate Patris et Filii 345 et Spiritus sancti nihil his verius, nihil lucidius unquam potest vel poterit demonstrari: de mysterio incarnationis unigeniti Filii Dei pro salute humani (0348C)generis, quo et vera probatur humanae naturae sine peccati contagione susceptio et permanet incorruptae in eo divinitatis plenitudo, dum et natura utraque non deperit et una fit ex utraque Domini nostri Jesu Christi persona, satis plena in his conciliis probatur patefieri veritate et a nobis creditur omni remota dubitatione. Si qui unquam hanc fidem sanctam depravare, corrumpere, mutare tentaverint aut ab eadem fide vel communione catholica, quam nuper sumus Deo miserante adepti, egredi, separari vel dissociari voluerint, sint Deo et universo mundo crimini infidelitatis in aeternum obnoxii. Floreat autem Ecclesia sancta catholica per omnem mundum pacatissime et emineat doctrina, sanctitate et potestate: (0348D)si qui intra eam fuerint, crediderint, communicaverint, hi audiant ad dexteram Patris positi: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est a constitutione mundi. Si qui autem ab ea recesserint ejusque detraxerint fidei et communionem respuerint, hi audiant ore divino in die judicii: Discedite a me, maledicti, nescio vos, ite in ignum aeternum qui paratus est diabolo et angelis ejus. Sint ergo damnata in coelo et in terra quaecunque per hanc catholicam fidem damnantur, et sint accepta in coelo et in terra quaecunque in hanc fidem accipiuntur, regnante Domino nostro Jesu Christo, cui cum Patre et Spiritu sancto est gloria in saecula saeculorum. Amen. Fides a sancto Nicaeno concilio edita. (0349A)

Credimus in unum Deum Patrem omnipotentem.

Fides quam exposuerunt centum quinquaginta Patres consona magnae Nicaenae synodo. Credimus in unum Deum Patrem omnipotentem.

Tractatus Chalcedonensis concilii. Suffecerat quidem ad plenissimam.

346 Damnatio Arianae haeresis. Ugnas, in Christi nomine episcopus, anathematizans haeresis Arianae dogmata superius damnata, fidem sanctam hanc catholicam, quam in Ecclesiam catholicam veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi.

(0349B)Ubiligisclus, in Christi nomine episcopus, anathematizans haeresis Arianae dogmata superius damnata, fidem hanc sanctam catholicam, quam in Ecclesiam catholicam veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi.

Murila, in Christi nomine episcopus, anathematizans haeresis Arianae dogmata superius damnata, fidem hanc sanctam catholicam, quam in Ecclesiam catholicam veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi.

Sunnila, in Christi nomine civitatis Vesensis episcopus, anathematizans haeresis Arianae dogmata superius damnata, fidem hanc sanctam catholicam, quam in Ecclesiam catholicam veniens credidi, manu mea (0349C)de toto corde subscripsi.

Gardingus, in Christi nomine civitatis Tudensis, episcopus, anathematizans haeresis Arianae dogmata superius damnata, fidem hanc sanctam catholicam, quam in Ecclesiam catholicam veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi.

Bechila, in Christi nomine civitatis Lucensis episcopus, anathematizans haeresis Arianae dogmata superius damnata, fidem hanc sanctam catholicam, quam in Ecclesiam catholicam veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi.

Arvitus in Christi nomine civitatis Portucalensis episcopus, anathematizans haeresis Arianae dogmata superius damnata, fidem hanc sanctam catholicam, quam in Ecclesiam catholicam veniens credidi, (0349D)manu mea de toto corde subscripsi.

Froisclus, in Christi nomine civitatis Dertosanae episcopus, anathematizans haeresis Arianae dogmata superius damnata, fidem hanc sanctam catholicam, (0350A)quam in Ecclesiam catholicam veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi.

Similiter et reliqui presbyteri et diacones ex haerese Ariana conversi subscripserunt.

Signum Gussini viri illustris proceri.

Fonsa vir illuster anathematizans subscripsi.

347 Afrila vir illuster anathematizans subscripsi .

Aila vir illuster anathematizans subscripsi.

Ella vir illuster anathematizans subscripsi.

Similiter et omnes seniores Gothorum subscripserunt.

Post confessionem igitur et subscriptionem omnium episcoporum et totius gentis Gothicae seniorum (0350B)gloriosissimus dominus noster Recaredus rex, pro reparandis simul et confirmandis disciplinae ecclesiasticae moribus, Dei sacerdotes taliter affatus est dicens: Regia cura usque in eum modum protendi debet et dirigi, quem plenam constet veritatis et scientiae capere rationem; nam sicut in rebus humanis gloriosius eminet potestas regia, ita et prospiciendae commoditati comprovincialium major debet esse et providentia. At nunc, beatissimi sacerdotes, non in eis tantummodo rebus diffundimus solertiam nostram quibus populi sub nostro regimine positi pacatissime gubernentur et vivant, sed etiam in adjutorio Christi extendimus nos ad ea quae sunt coelestia cogitare, et quae populos fideles efficiunt satagimus non nescire. Caeterum si totis nitendum est (0350C)viribus humanis moribus modum ponere et insolentium rabiem regia potestate refrenare, si quieti et paci propagandae opem debemus impendere, multo magis est adhibenda sollicitudo desiderare et cogitare divina, inhiare sublimia et ab errore retractis populis veritatem eis serena luce ostendere: sic enim agit qui multiplici bono se a Deo remunerari confidit; sic enim audit qui super id quam quod ei committitur auget, dum illi dicitur: Quidquid supererogaveris ego cum rediero reddam tibi. Ergo quia jam fidei nostrae, et confessionis formam plena serie vestra beatitudo recensuit, simulque et sacerdotum nostrorumque procerum fides atque confessio sanctitati vestrae perpatuit, hoc adhuc necessario pro firmitate catholicae fidei nostra Deo supplex instituere (0350D)decrevit auctoritas, ut propter roborandam gentis nostrae novellam conversionem omnes Hispaniarum et Galliae Ecclesiae hanc regulam servent: ut omnes sacrificii tempore ante communionem (0351A)corporis Christi vel sanguinis juxta orientalium partium morem unanimiter clara voce sacratissimum fidei recenseant symbolum, ut primum populi quid credulitate teneant fateantur et sic corda fide purificata ad Christi corpus et sanguinem percipiendum exhibeant. Dum enim constitutio haec fuerit perenniter conservata in Dei Ecclesia et fidelium ex solido corroboratur 348 credulitas, et perfidia infidelium confutata ad id quod repetitum saepius recognoscit facillime inclinatur; nec se quisquam jam de ignorantia fidei excusabit a culpa, quando universorum ore cognoscit quid catholica teneat et credat Ecclesia. Omnibus ergo capitulis, quae adhuc per vestram sanctitatem regulis ecclesiasticis adjicienda sunt, hoc pro fidei sanctae reverentia et firmitate (0351B)proponite, quod de proferendo symbolo nostra, Deo docente, decrevit serenitas: de caetero autem pro inhibendis insolentium moribus, mea vobis consentiente elementia, sententiis terminate districtioribus, et firmiori disciplina quae facienda non sunt prohibite, et ea quae fieri debent immobili constitutione firmate.

CAPITULA QUAE IN DEI NOMINE SANCTA SYNODUS CONSTITUIT.

I. Ut conciliorum statuta et praesulum Romanorum decreta custodiantur. Post damnationem haeresis Arianae et fidei sanctae catholicae expositionem hoc sanctum praecepit concilium: ut quia in nonnullis vel haeresis vel gentilitatis necessitate per Hispaniarum ecclesias canonicus praetermissus (0351C)est ordo, dum et licentia abundaret transgrediendi et disciplinae optio negaretur, dumque omnis excessus haeresis foveretur patrocinio, ut abundantiam mali temperet districtio disciplinae, pace Ecclesiae Christi misericordia reparata, omne quod priscorum canonum auctoritas prohibet sit resurgente disciplina inhibitum, et agatur omne quod praecepit fieri; maneant in suo vigore conciliorum omnium constituta, simul et synodicae sanctorum praesulum Romanorum epistolae; nullus deinceps ad promerendos honores ecclesiasticos contra vetita canonum aspiret indignus; nihil ex hoc fiat, quod sancti Patres spiritu Dei pleni sanxerunt debere non fieri, et qui praesumpserit severitate priorum canonum distringatur.

II. Ut in omnibus ecclesiis die dominica symbolum recitetur. (0351D) Pro reverentia sanctissimae fidei et propter corroborandas hominum invalidas mentes consultu piissimi et gloriosissimi domini Recaredi regis sancta constituit synodus: ut per omnes ecclesias Hispaniae, Galliae vel Gallaeciae secundum formam orientalium ecclesiarum, concilii Constantinopolitani hoc est centum quinquaginta episcoporum symbolum 349 fidei recitetur, ut priusquam dominica dicatur oratio voce clara a populo praedicetur [T. 1, 2, recitetur], quo et fides vera manifestum testimonium habeat et ad (0352A)Christi corpus et sanguinem praelibandum pectora populorum fide purificata accedant.

III. Ut ne quis extra necessitatem rem Ecclesiae alienet. Haec sancta synodus nulli episcoporum licentiam tribuit res alienare Ecclesiae, quoniam et antiquioribus canonibus prohibentur: si quid vero quod utilitatem non gravet Ecclesiae pro suffragio monachorum ad suam parochiam pertinentium dederint, firmum maneat; peregrinorum vero vel clericorum et egenorum necessitati salvo jure Ecclesiae praestare permittuntur pro tempore quo potuerint.

IV. Ut liceat episcopo unam ex parochiis basilicam monasterium facere. Si episcopus unam de parochitanis ecclesiis suis (0352B)monasterium dicare [ U., G., ditare] voluerit, ut in ea monachorum regulariter congregatio vivat, hoc de consensu concilii sui habeat licentiam faciendi; qui etiam si de rebus Ecclesiae pro eorum substantia aliquid quod detrimentum Ecclesiae non exhibeat eidem loco donaverit, sit stabile: rei enim bonae statuendae sanctum concilium dat assensum.

V. Ut sacerdotes et levitae caste cum uxoribus suis vivant. Compertum est a sancto concilio episcopos, presbyteres et diacones venientes ex haerese, carnali adhuc desiderio uxoribus copulari: ne ergo de caetero fiat, hoc praecipitur quod et prioribus canonibus terminatur: ut non liceat eis vivere libidinosa societate, sed manente inter eos fide conjugali communem (0352C)utilitatem habeant, et non sub uno conclavi maneant, vel certe, si suffragat virtus, in aliam domum suam uxorem faciat habitare, ut castitas et apud Deum et homines habeat testimonium bonum. Si quis vero post hanc conventionem obscene cum uxore elegerit vivere, ut lector habeatur: qui vero semper sub canone ecclesiastico jacuerint, si contra veterum imperata in suis cellulis mulierum quae infamem suspicionem possunt generare consortium habuerint, illi canonice quidem distringantur, mulieres vero ipsae ab episcopis venundatae pretium ipsum pauperibus erogetur.

350 VI. Ut servus Ecclesiae ab episcopo manumissus a patrocinio Ecclesiae nunquam discedat, et ut liberti aliorum ab episcopo defendantur. (0352D)De libertis autem id Dei praecipiunt sacerdotes: ut si qui ab episcopis facti sunt secundum modum cui canones antiqui dant licentiam, sint liberi, et tamen a patrocinio Ecclesiae tam ipsi quam ab eis progeniti non recedant. Ab aliis quoque libertati traditi et ecclesiis commendati, patrocinio episcopali regantur, et ne cuiquam donentur a principe hoc episcopus postulet.

VII. Ut ad mensam episcopi Scripturae divinae legantur. Pro reverentia Dei sacerdotum id universa sancta constituit synodus: ut quia solent crebro mensis (0353A)otiosae fabulae interponi; in omni sacerdotali convivio lectio Scripturarum divinarum misceatur; per hoc enim et animae aedificantur ad bonum et fabulae non necessariae prohibentur [ Ae., reprobantur].

VIII. Ut clericus de familia fisci a principe non donetur. Jubente [F. 1, innuente] autem atque consentiente domino piissimo Recaredo rege id praecepit sacerdotale concilium, ut clericos ex familia fisci nullus audeat a principe donatos expetere, sed reddito capitis sui tributo Ecclesiae Dei cui sunt alligati, usque dum vivent regulariter administrent.

IX. Ut ecclesiae Arianorum ad catholicum episcopum in cujus dioecesi sunt pertineant. Decreto hujus concilii hoc statuitur, ut ecclesiae (0353B)quae fuerunt in haeresi Ariana nunc autem sunt catholicae, ad eos episcopos cum suis rebus pertineant, ad quos parochiae ipsae in quibus ecclesiae sunt pertinere videntur.

X. Ut viduis pro castitate violentiam nullus inferat, et ut mulier invita virum non ducat. Pro consulto castitatis quod maxime hortamento concilii proficere debet, annuente gloriosissimo domino nostro Recaredo rege, hoc sanctum affirmat concilium, ut viduae quibus placuerit tenere castitatem nulla vi ad nuptias iterandas venire cogantur; quod si priusquam profiteantur continentiam nubere 351 elegerint, illis nubant quos propria voluntate voluerint habere maritos. Similis conditio et de virginibus habeatur, nec extra voluntatem parentum (0353C)vel suam cogantur maritos accipere: si quis vero propositum castitatis viduae vel virginis impedierit, a sancta communione et a liminibus ecclesiae habeatur extraneus.

XI. Ut poenitens poenitentiam agat. Quoniam comperimus per quasdam Hispaniarum ecclesias non secundum canonem sed foedissime pro suis peccatis homines agere poenitentiam, ut quotiescunque peccare voluerint toties a presbytero se reconciliari expostulent, ideo pro coercenda tam exsecrabili praesumptione, id a sancto concilio jubetur, ut secundum formam canonicam antiquorum detur poenitentia, hoc est ut prius eum quem sui poenitet facti a communione suspensum faciat inter reliquos poenitentes ad manus impositionem (0353D)crebro recurrere; expleto autem satisfactionis tempore, sicuti sacerdotalis contemplatio probaverit eum communioni restituat: hi vero qui ad priora vitia vel infra poenitentiae tempus vel post reconciliationem relabuntur, secundum priorum canonum severitatem damnentur.

XII. De his qui poenitentiam poscunt: si vir, prius tondeatur; si femina, prius habitum mutet. Quicunque ab episcopo vel presbytero sanus vel infirmus poenitentiam postulat, id ante omnia episcopus observet et presbyter, ut si vir est, sive sanus, sive infirmus, prius eum tondeat et sic poenitentiam (0354A)ei tradat: si vero mulier fuerit, non accipiat poenitentiam nisi prius mutaverit habitum; saepius enim laicis tribuendo desidiose poenitentiam, ad lamentanda rursum facinora post acceptam poenitentiam relabuntur.

XIII. Ut clerici qui saeculares judices appetunt excommunicentur. Diuturna indisciplinatio et licentiae inolita praesumptio usque adeo illicitis ausibus aditum patefecit, ut clerici conclericos suos, relicto pontifice suo, ad judicia publica pertrahant: proinde statuimus hoc de caetero non praesumi; sed si quis hoc praesumpserit facere, et causam perdat et a communione efficiatur extraneus.

352 XIV. De Judaeis. (0354B)Suggerente concilio, id gloriosissimus dominus noster canonibus inserendum praecepit, ut Judaeis non liceat Christianas habere uxores, vel concubinas, neque mancipium Christianum in usus proprios comparare: sed et si qui filii ex tali conjugio nati sunt assumendos esse ad baptisma; nulla officia publica eos opus est agere per quae eis occasio tribuatur poenam Christianis inferre: si qui vero Christiani ab eis Judaico ritu sunt maculati vel etiam circumcisi, non reddito pretio, ad libertatem et religionem redeant Christianam.

XV. Ut servi fisci qui ecclesias construunt dotem faciant et a principe confirmetur. Si qui ex servis fiscalibus fortasse ecclesias construxerint easque de sua paupertate ditaverint, hoc (0354C)procuret episcopus prece sua auctoritate regia confirmari.

XVI. Ut episcopi cum judicibus idola destruant, et ut domini idolatriam servis prohibeant. Quoniam pene per omnem Hispaniam sive Galliam idolatriae sacrilegium inolevit, hoc cum consensu gloriosissimi principis sancta synodus ordinavit, ut omnis sacerdos in loco suo una cum judice territorii sacrilegium memoratum studiose perquirat, et exterminari inventa non differat; homines vero, qui ad talem errorem concurrunt, salvo discrimine animae, qua potuerint animadversione coerceant: quod si neglexerint, sciant se utrique excommunicationis periculum esse subituros. Si qui vero domini extirpare hoc malum a possessione sua neglexerint vel (0354D)familiae suae prohibere noluerint, ab episcopo et ipsi a communione pellantur.

XVII. Ut episcopus cum judicibus necatores filiorum acriori disciplina corripiat. Dum multae querelae ad aures sancti concilii deferrentur, inter caetera tantae crudelitatis est opus nuntiatum quantum ferre consedentium aures sacerdotum non possent, ut in quibusdam Hispaniae partibus filios suos parentes interimant fornicationis avidi, nescii pietatis; quibus si taedium est filios numerosius augere, prius se ipsos debent castigare a fornicatione: nam dum causa propagandae prolis (0355A)sortiantur conjugia, hi et parricidio et fornicationi tenentur obnoxii, qui fetus necando proprios decent se non pro 353 filiis sed pro libidine sociari. Proinde tantum nefas ad cognitionem gloriosissimi domini nostri Recaredi regis perlatum est, cujus gloria dignata est judicibus earumdem partium imperare, ut hoc horrendum facinus diligenter cum sacerdote requirant, et adhibita severitate prohibeant: ergo et sacerdotes locorum haec sancta synodus dolentius convenit, ut idem scelus cum judice curiosius quaerant et sine capitali vindicta acriori disciplina prohibeant.

XVIII. Ut semel in anno synodus fiat et judices et actores fisci praesentes sint. Praecipit haec sancta et venerabilis synodus, ut (0355B)stante priorum auctoritate canonum quae bis in anno praecepit congregari concilia, consulta itineris longitudine et paupertate ecclesiarum Hispaniae, semel in anno in locum quem metropolitanus elegerit episcopi congregentur. Judices vero locorum vel actores fiscalium patrimoniorum ex decreto gloriosissimi domini nostri simul cum sacerdotali concilio autumnali tempore die calendarum Novembrium in unum conveniant, ut discant quam pie et juste cum populis agere debeant, ne in angariis aut in operationibus superfluis sive privatum onerent sive fiscalem gravent. Sint etenim prospectatores episcopi secundum regiam admonitionem, qualiter judices cum populis agant, ut aut ipsos praemonitos corrigant aut insolentias eorum auditibus principis innotescant; quod si correptos (0355C)emendare nequiverint, et ab Ecclesia et a communione suspendant: a sacerdote vero et a senioribus deliberetur, quod provincia sine suo detrimento praestare debeat judicium. Concilium autem non solvatur, nisi locum prius elegerint quo succedenti tempore iterum ad concilium veniatur, ut jam non necesse habeat metropolitanus episcopus pro congregando concilio litteras destinare, si in priori concilio tempus omnibus denuntietur et locus.

XIX. Ut Ecclesia cum rebus ejus ad episcopi ordinationem pertineat. Multi contra canonum constituta sic ecclesias quas aedificaverint postulant consecrari, ut dotem quam ei Ecclesiae contulerint censeant ad episcopi ordinationem non pertinere, quod factum et in praeterito displicet (0355D)et in futurum prohibetur; sed omnia secundum constitutionem antiquam ad episcopi ordinationem et potestatem pertineant.

354 XX. Ut episcopus angarias vel indictiones in dioecese non imponat. Multorum querela hanc constitutionem exegit, quia cognovimus episcopos per parochias suas non sacerdotaliter sed et crudeliter desaevire, et dum scriptum sit: Forma estote gregis neque dominantes in clero, exactiones dioecesi suae vel damna infligunt: ideo excepto quod veterum constitutiones a parochiis habere jubent episcopos, alia quae hucusque praesumpta (0356A)sunt denegentur, hoc est neque in angariis presbyteres aut diacones neque in aliquibus fatigent indictionibus, ne videamur in Ecclesia Dei exactores potius quam Dei pontifices nominari. Hi vero clerici tam locales quam dioecesani qui se ab episcopo gravari cognoverint, querelas suas ad metropolitanum deferre non differant, qui metropolitanus non moretur ejusmodi praesumptiones districte coercere.

XXI. Ut non liceat judicibus clericos vel servos Ecclesiae in suis angariis occupare. Quoniam cognovimus in multis civitatibus ecclesiarum servos et episcoporum vel omnium clericorum a judicibus vel actoribus publicis in diversis angariis fatigari, omne concilium a pietate gloriosissimi domini nostri poposcit, ut tales deinceps ausus inhibeat, (0356B)sed servi suprascriptorum officiorum in eorum usibus vel Ecclesiae elaborent: si quis vero judicum, aut actorum clericum, aut servum clerici vel Ecclesiae in publicis ac privatis negotiis occupare voluerit, a communione ecclesiastica cui impedimentum facit efficiatur extraneus.

XXII. Ut religiosorum corpora psallendo tantum deducantur. Religiosorum omnium corpora qui divina vocatione ab hac vita recedunt cum psalmis tantummodo et psallentium vocibus debere ad sepulcra deferri; nam funebre carmen quod vulgo defunctis cantari solet, vel peccatoribus se proximos aut familias cedere, omnino prohibemus. Sufficiat autem quod in spe resurrectionis Christianorum corporibus famulatus divinorum (0356C)impenditur canticorum; prohibet enim nos Apostolus nostros lugere defunctos dicens: De dormientibus autem nolo vos contristari sicut et caeteri qui spem non habent: et Dominus non flevit Lazarum mortuum, sed ad hujus vitae aerumnas ploravit resuscitandum: si enim potest hoc episcopus, omnes Christianos agere prohibere 355 non moretur; religiosis tamen omnino aliter fieri non decere censemus, sic enim Christianorum per omnem mundum humari oportet corpora defunctorum.

XXIII. Ut in sanctorum natalitiis ballematiae prohibeantur. Exterminanda omnino est irreligiosa consuetudo quam vulgus per sanctorum solemnitates agere consuevit, ut populi qui debent officia divina attendere (0356D)saltationibus et turpibus invigilent canticis, non solum sibi nocentes sed et religiosorum officiis perstrepentes: hoc enim ut ab omni Hispania depellatur, sacerdotum et judicium a concilio sancto curae committitur.

Edictum regis in confirmationem concilii. Gloriosissimus et piissimus dominus noster Recaredus rex: Universorum sub regni nostris potestate consistentium amatores nos suos divina faciens veritas nostris principaliter sensibus inspiravit, ut causa instaurandae fidei ac disciplinae ecclesiasticae episcopos omnes Hispaniae nostro praesentandos culmini juberemus. (0357A)Praecedenti autem diligenti et cauta deliberatione sive quae ad fidem conveniunt, seu quae ad morum correctionem respiciunt, cum omni sensus maturitate et intelligentiae gravitate constat esse digesta. Nostra proinde auctoritas id omnibus hominibus ad regnum nostrum pertinentibus jubet, ut si qua definita sunt in hoc sancto concilio habito in urbe Toletana anno regni nostri feliciter quarto, nulli contemnere liceat, nullus praeterire praesumat: capitula enim quae sensibus nostris placita et disciplinae congrua a praesenti conscripta sunt synodo, in omni auctoritate sive clericorum, sive laicorum, sive quorumcunque hominum observentur et maneant: id est:

I.
De observatione priorum canonum.
II.
De symbolo proferendo a populis in Ecclesia.(0357B)
III.De episcopis, ut eis non liceat rem alienare Ecclesiae.
IV.
Ut episcopo liceat unam de parochitanis ecclesiis monasterium facere.
V.
Ut episcopis, presbyteris et diaconibus ex haerese conversis jam non liceat misceri uxoribus: vel quod hi qui semper catholici fuerunt in cellulis suis cum mulieribus extraneis non morentur.
VI.
Quod liberti ab episcopis vel ab aliis facti et ecclesiis commendati permanere debeant liberi.
VII.
Quod lectio in omnibus sacerdotalibus mensis legi debeat.
VIII.
Quod clericos ex familiis fisci nostri nullus unquam a rege postulet, et qui acceperit irrita talis (0357C)donatio maneat. 356
IX.
De ecclesiis ab haerese translatis, ut ad eos episcopos in quorum sunt parochiis pertineant.
X.
De viduis: quod quae voluerint continentiam teneant, et quae nubere elegerint quibus voluerint nubant: eaque et de virginibus.
XI.
Quod poenitentes secundum modum canonum antiquorum debeant agere poenitentiam.
XII.
Quod qui voluerint poenitentiam agere prius tondeantur aut habitum mutent.
XIII.
Quod non liceat duos clericos in forum causare publicum.
XIV.
Quod Judaeis uxores vel concubinas Christianas habere, sive comparare mancipia Christiana, et judaizare non liceat, vel publica officia peragere.(0357D)
XV.Quod manere debeat firmum si servi fisci nostri ecclesias fecerint easque de peculio suo ditaverint.
XVI.
Quod idolatriae cultura a sacerdotibus vel a judicibus exquirenda est atque exterminanda.
XVII.
Quod qui filios suos necaverint a sacerdotibus vel a judicibus distringantur.
XVIII.
Quod semel in anno ad concilium sacerdotes et judices, atque actores patrimonii nostri debeant convenire.
XIX.
Quod ecclesiarum omnium dotes ad episcopi ordinationem debeant pertinere.(0358A)
XX.Quod sacerdotes moderanter agere debeant per parochias suas.
XXI.
Quod servi Ecclesiae sive clericorum non debeant a judicibus vel nostris actoribus in aliqua angaria fatigari.
XXII.
Quod religiosorum corpora cum hymnis et canticis tantum deferenda sint ad sepulcra.
XXIII.
Quod ballematiae et turpes cantici prohibendi sunt a sanctorum solemnibus.
Has omnes constitutiones ecclesiasticas quas summatim breviterque praestrinximus, sicut plenius in canone continentur, manere perenni stabilitate sancimus: si quis ergo clericus aut laicus harum sanctionum obediens esse noluerit; si episcopus, presbyter, diaconus aut clericus fuerit, ab omni concilio excommunicationi (0358B)subjaceat: si vero laicus fuerit et honestioris loci persona est, medietatem facultatum suarum amittat fisci viribus profuturam; si vero inferioris loci persona est, amissione rerum suarum mulctatus in exsilium deputetur. 357 Euphemius in Christi nomine Ecclesiae catholicae Toletanae metropolitanus episcopus provinciae Carpetaniae, his constitutionibus, quibus in urbe

Flavius Recaredus rex hanc deliberationem quam cum sancta definivimus synodo confirmans subscripsi.
Masona in Christi nomine Ecclesiae catholicae Emeritensis metropolitanus episcopus provinciae Lusitaniae, his constitutionibus, quibus in urbe Toletana interfui, annuens subscripsi.
(0358C)Ugnas in Christi nomine Barcinonensis Ecclesiae
Pantardus.
Micetius.
Toletana interfui, annuens subscripsi.
Leander in Christi nomine Ecclesiae catholicae Hispalensis metropolitanus episcopus provinciae Baeticae, his constitutionibus, quibus in urbe Toletana interfui, annuens subscripsi.
(0357D)in Christi nomine Narbonensis Ecclesiae metropolitanus episcopus Galliae provinciae his constitutionibus, quibus in urbe Toletana interfui, annuens subscripsi. (0358D)in Christi nomine Ecclesiae catholicae Bracharensis metropolitanus Gallaeciae provinciae, episcopus, his constitutionibus, quibus in urbe Toletana interfui, annuens tam pro me quam pro fratre meo Nitigisio, episcopo de civitate Luci, subscripsi.(0358D)
episcopus, his constitutionibus, quibus interfui, annuens subscripsi.
Murila in Christi nomine Valentinae Ecclesiae episcopus, his constitutionibus, quibus interfui, annuens subscripsi.
Andonius in Christi nomine Ecclesiae Oretanae episcopus his constitutionibus, quibus interfui, annuens subscripsi.
Sedatus in Christi nomine Beterrensis Ecclesiae episcopus annuens subscripsi.
Palmatius in Christi nomine Ecclesiae Pacensis episcopus subscripsi.
(0359A)
Benenatus Elenensis.
Sophronius Egarensis.
Gabinius Oscensis.
Stephanus Tarraconensis.
Joannes in Christi nomine Mentesanae Ecclesiae episcopus subscripsi.
Mutto Setabitanae Ecclesiae episcopus subscripsi.
Petrus Ossonobensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0359D)Ecclesiae episcopus subscripsi. (0359D)Ecclesiae episcopus subscripsi.
Neufila Tudensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Paulus Olyssiponensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0359D)Ecclesiae episcopus subscripi.
Joannes Egabrensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0359D)Ecclesiae episcopus subscripsi.(0359B)
Ermaricus.
Joannes Dumiensis Ecclesiae.
Polybius Ilerdensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0359D)episcopus subscripsi.
358 Proculus Segobriensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0359D)Laniobrensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Simplicius Caesaraugustanae Ecclesiae episcopus subscripsi.
Constantius Portucalensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Simplicius Urgellitanae Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0359C)
Ubiligisolus Ecclesiae Valentiae.
Asterius Aucensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Agapius Cordubensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Stephanus Iliberitanae Ecclesiae episcopus subscripsi.
Petrus Arcavicensis Celtiberiae Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0359D)episcopus subscripsi.
Joannes Belensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Sunnila Besensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Philippus Lamecensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Aquilinus Ausonensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0359D)
Dominicus Iriensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Sergius Carcasonensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Basilius Iliplensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Leutherius Salamanticensis Ecclesiae episcopus subcripsi.
Eulalius Italicensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0360A)
Frosclus.
Julianus Dertosanae Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0359D). . . . . episcopus subscripsi.
Theodorus Bastitanae Ecclesiae episcopus subscripsi.
Petrus Iliberitanae Ecclesiae episcopus subscripsi.
Beccila Lucensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Petrus Segoviensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Gardingus Tudensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Tigridius Agathensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Argiovitus Portucalensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Liliolus Accitanae Ecclesiae episcopus subscripsi.
359 Celsinus Valentinae Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0360B)
Agrippinus civitatis Lutuvensis.
Theodorus Castulonensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Velatus Tuccitanae Ecclesiae episcopus subscripsi.
Protogenes Ecclesiae Sagontinae episcopus subscripsi.
Mumius Calagurritanae Ecclesiae episcopus subscripsi.
Alicius Gerundensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Posidonius Eminiensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Talasius Astoricensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
(0360D)provinciae Galliae episcopus subscripsi. (0360C)Genesius in Christi nomine archidiaconus Ecclesiae Magalonensis, vicem agens domini mei Boëtii episcopi,
Servandus diaconus Ecclesiae Astigitanae, agens vicem domini mei Pergasi.
Liliolus Pampilonensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Hyacinthus Cauriensis Ecclesiae episcopus subscripsi.
Galanus archipresbyter Emporitanae Ecclesiae, agens vicem domini mel Fructuosi episcopi, subscripsi.
(0360D)episcopi, subscripsi.

Ildemirus archipresbyter Auriensis Ecclesiae, agens vicem domini mei Lopati episcopi, subscripsi.
(0360D)
subscripsi.
Valerianus archidiaconus Ecclesiae Nemausensis, agens vicem domini mei Paladii episcopi, subscripsi.
Homilia sancti Leandri in laudem Ecclesiae ob conversionem gentis post concilium et confirmationem canonum edita.

Festivitatem hanc omnium esse solemniorem festivitatum novitas ipsa significat, quoniam sicut nova est conversio tantarum plebium causa, ita et noviora (0361A)sunt solito Ecclesiae gaudia. Nam multas solemnitates per anni decursum celebrat Ecclesia, in quibus tametsi habet gaudia consueta, nova vero sicut in hac non habet. Aliter enim gaudet de rebus semper possessis, aliter de lucris magnis his nuper inventis. Pro qua re et nos ideo majoribus gaudiis elevamur, quia repente novos Ecclesiam parturisse populos intuemur, et quorum asperitatem quondam gemebamus, de eorum nunc gaudemus credulitate. Ergo materia gaudii nostri tribulationis praeteritae occasio fuit. Gemebamus dum gravaremur, dum exprobraremur, sed gemitus illi id egerunt, ut hi qui per infidelitatem 360 nobis erant sarcina fierent nostra per suam conversionem corona. Hoc denique gratulative profert in psalmis Ecclesia dicens: In tribulatione (0361B)dilatasti me: et Sara dum saepe a regibus concupiscitur, nec maculam pudicitiae sentit, et Abraham causa pulchritudinis suae divitem facit: ab ipsis enim regibus Abraham ditatur a quibus Sara (concupiscitur. Condigne ergo Ecclesia catholica gentes, quas sibi aemulas senserit fidei suae decore, ad sui eas sponsi, hoc est Christi lucra transducit, et per ea regna suum virum divitem reddit per quae se inquietari persenserit. Sic enim dum ex initio lacessitur vel invidentium dentibus mordetur, dum premitur, eruditur, et dum insectatur, dilatatur, quoniam patientia sua aemulatores suos aut superat aut lucrat. Dicit enim ad eam divinus sermo: Multae filiae congregaverunt divitias, tu autem supergressa es universas. Non mirum quod haereses filiae dicuntur, (0361C)sed attendendum quod loco spinarum ponantur: filiae sunt eo quod ex semine Christiano generentur; spinae sunt, eo quod foris a Dei paradiso, hoc est extra catholicam Ecclesiam nutriantur; et hoc non conjectura sensus nostri sed Scripturae divinae auctoritate probatur, dicente Salomone: Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias. Ergo ne magnum vobis videretur quod haereses dixerim filias, continuo eas nominat esse spinas. Haereses, inquam, aut in aliquem angulum mundi aut in unam gentem inveniuntur versari; Ecclesia vero catholica, sicut per totum mundum tenditur, ita et omnium gentium societate constituitur. Recte ergo haereses in cavernis quibus latent congregant ex parte divitias: Ecclesia autem catholica in specula totius mundi locata (0361D)praetergreditur universas. Exsulta ergo et laetare, Ecclesia Dei; gaude et consurge, unum corpus Christi; induere fortitudine et jubila exsultatione, quoniam tui moerores in gaudium sunt mutati, et tristitiae habitum in amictum laetitiae versum est. Ecce repente oblita sterilitatis et paupertatis tuae uno partu populos innumeros genuisti Christo tuo, nam dispendiis tuis proficis tuoque damno subcrescis. Tantus denique est sponsus tuus, cujus imperio regeris, ut dum te patiatur depraedari ad modicum, rursum et praedam tuam ad te reducat, et hostes tuos tibi conquirat. Sic autem agricola, sic piscator [ Ae., pastor], dum lucra attendit futura, quae seminat (0362A)et quae hamo incesserit non imputat damna. Tu proinde jam ne fleas, ne lugeas temporaliter quosdam recessisse a te, quos cernis cum magnis lucris rediisse ad te. Exsulta ergo fidei confidentia et tui capitis merito fide esto 361 robusta, dum quae recolis olim repromissa nunc cernis fuisse completa. Ait enim in Evangelio ipsa Veritas: Oportebat Christum mori pro gente et non tantum pro gente, sed ut filios Dei qui erant dispersi congregaret in unum. Tu profecto in psalmis proclamas, odientibus pacem dicens: Magnificate Dominum mecum et exaltemus nomen ejus in unum. Et rursum: In conveniendo populos in unum et regna ut serviant Domino. Quam dulcis sit charitas, quam delectabilis unitas, non nesciens per prophetica vaticinia, per evangelica (0362B)oracula, per apostolica documenta, non nisi connexionem gentium praedicas, nisi unitatem populorum suspiras, nisi pacis et charitatis bona disseminas. Laetare ergo in Domino eo quod non sis fraudata desiderio tuo, nam quos tanto tempore gemitu teste et oratione continua concepisti, nunc post glacies hiemis, post duritiam frigoris, post austeritatem nivis, velut jucunditatem agrorum frugem, et laetos verni flores vel arridentes vinearum stipitibus palmites, repente in gaudio peperisti. Ergo, fratres, tota hilaritate animi exultemus in Domino, et jubilemus Deo Salvatori nostro. Hoc de caetero per ea quae jam sublata sunt, ea quae adhuc exspectantur implenda vera esse credamus. Quae enim praefata sunt, Domino dicente: Alias oves habeo quae non sunt ex hoc (0362C)ovili, et illas oportet ad me adduci, ut sit unus grex et unus pastor; ecce contuemur fuisse completa. Pro qua re non dubitemus totum mundum posse in Christum credere, atque ad unam Ecclesiam convenire, quoniam rursum ipso testificante didicimus in Evangelio: Et praedicabitur, inquit, hoc Evangelium regni in universo orbe in testimonium omnibus gentibus: et tunc, inquit, veniet consummatio. Si ergo remanserit pars aliqua mundi vel gens barbara quam fides non irradiaverit Christi, profecto credituram atque in unam Ecclesiam esse venturam nullo modo dubitemus, si ea quae Dominus dixit vera esse putamus. Ergo, fratres, reposita est loco malignitatis bonitas, et errori occurrit veritas, ut quia superbia linguarum diversitate ab unione gentes separaverat, (0362D)eas rursum gremio germanitatis colligeret charitas, et quemadmodum unus possessor est totius mundi Dominus, ita et possessionis ejus esset unum cor et animus unus. Pete a me, ait, et dabo tibi gentes haereditatem tuam et possessionem tuam terminos terrae. Propterea et ex uno homine propagatum est omne hominum genus, ut qui ex illo uno procederent unum saperent, unitatem quaererent et diligerent. Ordo ergo naturalis exposcit, ut qui ex uno homine trahunt originem mutuam teneant charitatem, nec dissentiat a fidei veritate qui non disjungitur naturali propagine. Haereses 362 vero et divisiones e fonte manant vitiorum: unde quisquis ad unitatem (0363A)venit ex vitio ad naturam reddit; quia sicut naturae est fieri ex pluribus unitatem, sic est vitii fraternitatis declinare dulcedinem. Erigamur ergo tota mente in gaudia, ut quia gentes studio decertandi perierant, sibimet in amicitiam Christus unam Ecclesiam procuraret, in qua eas rursus reduceret concordia charitatis. De hac profecto Ecclesia vaticinatur propheta dicens: Domus mea domus orationis vocabitur omnibus gentibus. Et iterum: Erit, inquit, in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium, et elevabitur super colles, et fluent ad eum omnes gentes, et ibunt populi multi et dicent: Venite, ascendamus ad montem Domini et ad domum Dei Jacob. Mons enim Christus est: et domus Dei Jacob una Ecclesia est ejus, ad quam et gentium concursum (0363B)et populorum pronuntiat confluere conventum. De qua rursum in alio loco dicit propheta: Surge, illuminare, Jerusalem, quia venit lumen tuum, et gloria Domini super te orta est; et ambulabunt, ait, gentes in lumine tuo, et reges in splendore ortus tui: leva in circuitu oculos tuos et vide: Omnes isti congregati sunt et venerunt tibi: et aedificabunt, inquit, filii peregrinorum muros tuos, et reges eorum ministrabunt tibi. Qui ut notesceret quae ventura essent genti vel populo, quae ab unius Ecclesiae communione recidissent, secutus est: Gens enim et regnum quod non servierit tibi peribit. Alio denique loco similiter ait: Ecce gentem quam nesciebas vocabis, et gentes quae non cognoverunt te ad te current. Unus enim est Christus Dominus, cujus est una per totum mundum Ecclesia (0363C)sancta possessio. Ille igitur caput, et ista corpus, de quibus in principio Genesis dicitur: Erunt duo in carne una: quod Apostolus in Christo intelligit et in Ecclesia. Dum ergo ex omnibus gentibus unam vult Christus habere Ecclesiam, quicunque (0364A)extraneus est ab ea, licet Christiano nomine nuncupetur, Christi tamen corporis compage non tenetur. Haeresis enim quae respuit catholicae Ecclesiae unitatem, eo quod adulterino amore diligat Christum, non uxoris sed concubinae obtinet locum, quoniam re vera duos dicit Scriptura esse in carne una, videlicet Christum et Ecclesiam, quo locum meretrix nullum invenit tertia. Una est enim, ait Christus, amica mea, una est sponsa mea, una est genitricis suae filia. De quo item eadem Ecclesia pronuntiat dicens: Ego dilecto meo et dilectus meus mihi. Quaerant nunc haereses a quo constuprentur vel cujus sint prostibulum factae, quoniam ab immaculato toro recesserunt Christi, a quo quanto pretiosam esse novimus copulam charitatis, tanto Deum hac celebritate laudemus, (0364B)quod gentes, pro quibus 363 sanguis fusus est Unigeniti sui, non passus est extra unum ovile diaboli dentibus devorari. Lugeat igitur veternosus praedo suam praedam amisisse, quia impletum videmus quod propheta vaticinante audivimus: Equidem, inquit, haec captivitas a forte tollitur, et quod ablatum fuerat a robusto salvatur. Parietem enim discordiae quem fabricaverat diabolus pax Christi destruxit, et domus quae divisione in mutuam certabat caedem, uno jam Christo lapide angulari conjungitur. Dicamus ergo omnes: Gloria in 364 excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis: nullum enim praemium charitati compensatur. Ideo omni gaudio praeponitur, quia pax et charitas facta est, quae omnium virtutum obtinet principatum. Superest autem (0364C)ut unanimiter unum omnes regnum effecti tam pro stabilitate regni terreni quam felicitate regni coelestis Deum precibus adeamus, ut regnum et gens, quae Christum glorificavit in terris, glorificetur ab illo non solum in terris sed etiam in coelis. Amen.

XLIX CONCILIUM TOLETANUM QUARTUM. SEXAGINTA SEX EPISCOPORUM HISPANIAE ET GALLIAE, ANNO TERTIO REGNANTE DOMINO NOSTRO GLORISISSIMO PRINCIPE SISENANDO, DIE NONARUM DECEMBRIS, AERA DCLXXI. (0363)

(0363C)Dum studio amoris Christi ac diligentia religiosissimi Sisenandi regis Hispaniae atque Galliae sacerdotes (0363D)apud Toletanam urbem in nomine Domini convenissemus, ut ejus imperiis atque jussis communis a nobis agitaretur de quibusdam Ecclesiae disciplinis tractatus, primum gratias Salvatori nostro Deo omnipotenti egimus, post haec antefato ministro ejus excellentissimo et glorioso regi, cujus tanta erga Deum devotio exstat ut non solum in rebus humanis sed etiam in causis divinis sollicitus maneat. Hic quippe dum in basilica beatissimae et sanctae martyris Leocadiae omnium nostrum pariter jam coetus adesset, tali pro merito fidei suae cum magnificentissimis et nobilissimis viris ingressus primum coram sacerdotibus (0364C)Dei humo prostratus cum lacrymis et gemitibus pro se interveniendum Deo postulavit; deinde religiosa (0364D)prosecutione synodum exhortatus est ut paternorum decretorum memores ad conservanda in nobis jura ecclesiastica studium praeberemus, et illa corrigere quae dum per negligentiam in usum venerunt contra ecclesiasticos mores licentiam sibi de usurpatione fecerunt. Talibus igitur ejus monitis congaudentes necessarium exstitit juxta ejus nostrumque votum tractare quae competunt, sive in sacramentis divinis quae diverso atque illicito modo in Hispaniarum ecclesiis celebrantur, seu quae in moribus prave usurpata noscuntur: et quoniam generale concilium agimus, oportet primum nostrae vocis sermonem de (0365A)Deo esse, ut post professionem fidei sequentia operis nostri vota quasi super fundamentum firmissimum disponantur.

1. De evidenti catholicae fidei veritate. Secundum divinas Scripturas et doctrinam quam a sanctis Patribus accepimus, Patrem et Filium et Spiritum sanctum unius deitatis atque substantiae confitemur: in personarum diversitate Trinitatem credentes, in divinitate 365 unitatem praedicantes nec personas confundimus, nec substantiam separamus. Patrem a nullo factum vel genitum dicimus: Filium a Patre non factum sed genitum asserimus: Spiritum vero sanctum nec creatum nec genitum, sed procedentem ex Patre et Filio profitemur: ipsum autem Dominum Jesum Christum Filium Dei et Creatorem (0365B)omnium ex substantia Patris ante saecula genitum descendisse ultimo tempore, pro redemptione mundi, a Patre; qui nunquam desiit esse cum Patre; incarnatus est enim ex Spiritu sancto et sancta gloriosa Dei genitrice virgine Maria et natus ex ipsa solus; idem Christus Dominus Jesus unus de sancta Trinitate anima et carne perfectum sine peccato suspiciens hominem, manens quod erat, assumens quod non erat, aequalis Patri secundum divinitatem, minor Patri secundum humanitatem, habens in una persona duarum naturarum proprietates; naturae enim in illo duae, Deus et homo, non autem duo filii et dii duo, sed idem una persona in utraque natura; perferens passionem et mortem pro nostra salute, non in virtute divinitatis sed in infirmitate humanitatis, descendit (0365C)ad inferos, ut sanctos qui ibidem tenebantur erueret, devictoque mortis imperio resurrexit; assumptus deinde in coelos venturus est in futuro ad judicium vivorum et mortuorum; cujus morte et sanguine mundati remissionem peccatorum consecuti sumus, resuscitandi ab eo in die novissima in ea qua nunc vivimus carne et in ea qua resurrexit idem Dominus forma, percepturi ab ipso, alii pro justitiae meritis vitam aeternam, alii pro peccatis supplicii aeterni sententiam. Haec est catholicae Ecclesiae fides: hanc confessionem conservamus atque tenemus, quam quisquis firmissime custodierit perpetuam salutem habebit.

II. De uno ordine in ministeriis vel officiis in cunctis ecclesiis celebrando. (0365D)Post rectae fidei confessionem, quae in sancta Dei Ecclesia praedicatur, placuit, ut omnes sacerdotes qui catholicae fidei unitate complectimur, nihil ultra diversum aut dissonum in ecclesiasticis sacramentis agamus, ne quaelibet nostra diversitas apud ignotos seu carnales schismatis errorem videatur ostendere, et multis existat in scandalum varietas ecclesiarum. Unus igitur ordo orandi atque psallendi a nobis per omnem Hispaniam atque Galliam conservetur, unus modus in missarum solemnitatibus, unus in vespertinis matutinisque officiis, nec diversa sit ultra in (0366A)nobis ecclesiastica consuetudo qui una fide continemur et regno; hoc enim et antiqui canones decreverunt, ut unaquaeque 366 provincia et psallendi et ministrandi parem consuetudinem teneat.

III. De qualitate conciliorum, vel quare aut quando fiant.

Nulla pene res disciplinae mores ab Ecclesia Christi depulit quam sacerdotum negligentia, qui, contemptis canonibus, ad corrigendos ecclesiasticos mores synodum facere negligunt: ob hoc a nobis universaliter definitum est, ut quia juxta antiqua Patrum decreta bis in anno difficultas temporis fieri concilium non sinit, saltem vel semel a nobis celebretur; ita tamen ut si fidei causa est, aut quaelibet alia Ecclesiae communis, generalis totius Hispaniae et Galliae synodus convocetur; si vero nec de fide nec de communi (0366B)Ecclesiae utilitate tractabitur, speciale erit concilium uniuscujusque provinciae, ubi metropolitanus elegerit peragendum. Omnes autem qui causas adversus episcopos aut judices vel potentes aut contra quoslibet alios habere noscuntur ad idem concilium concurrant, et quaecunque examine synodali a quibuslibet prave usurpata inveniuntur, regii executoris instantia justissime his quibus jura sunt reformentur, ita ut pro compellendis judicibus vel saecularibus viris ad synodum metropolitani studio idem exsecutor a principe postuletur. Quinto decimo autem calendarum Juniarum congreganda est in unaquaque provincia synodus propter vernale tempus, quando herbis terra vestitur et pabula germinum inveniuntur.

IV. Formula secundum quam debeat sancta synodus in Dei nomine fieri. (0366C)

Hora itaque diei prima ante solis ortum ejiciantur omnes ab ecclesia, obseratisque foribus cunctis ad unam januam per quam sacerdotes ingredi oportet ostiarii stent: et convenientes omnes episcopi pariter introeant et secundum ordinationis suae tempus resideant. Post ingressum omnium episcoporum atque concessum vocentur deinde presbyteres quos causa probaverit introire, nullus se inter eos ingerat diaconorum; post hos ingrediantur diacones probabiles quos ordo poposcerit interesse, et corona facta de sedibus episcoporum presbyteres a tergo eorum resideant, diacones in conspectu episcoporum (0366D)stent; deinde ingrediantur laici qui electione concilii interesse meruerint; ingrediantur quoque et notarii quos ad recitandum vel excipiendum ordo requirit et obserentur januae; sedentesque in diuturno silentio sacerdotes et cor totum habentes ad Deum, dicat archidiaconus: Orate: statimque omnes in terra prostrabuntur, et orantes diutius 367 tacite cum fletibus atque gemitibus, unus ex episcopis senioribus surgens orationem palam fundat ad Dominum, cunctis adhuc in terra jacentibus. Finita autem oratione et responso ab omnibus: Amen, rursus dicat diaconus: Erigite vos; et confestim omnes surgant, (0367A)et cum omni timore Dei et disciplina tam episcopi quam presbyteres sedeant, sicque omnibus in suis locis in silentio consedentibus diaconus alba indutus Codicem canonum in medium proferens, capitula de conciliis agendis pronuntiet, finitisque titulis metropolitanus episcopus concilium alloquatur dicens: Ecce, sanctissimi sacerdotes, recitatae sunt ex canonibus priscorum Patrum sententiae de concilio celebrando; si qua igitur quempiam vestrum actio commovet, coram suis fratribus proponat. Tunc si aliquis quamcunque querelam quae contra canones agit in audientiam sacerdotalem protulerit, non prius ad aliud transeatur capitulum, nisi primum quae praeposita est actio terminetur; nam et si presbyter aliquis aut diaconus, clericus sive laicus, de his qui (0367B)foris steterint concilium pro qualibet re crediderit appellandum, Ecclesiae metropolitanae archidiacono causam suam intimet, et ille concilio denuntiet: tunc illi et introeundi et proponendi licentia concedatur. Nullus autem episcoporum a coetu communi secedat antequam hora generalis secessionis adveniat: concilium quoque nullus solvere audeat nisi fuerint cuncta determinata, ita ut quaecunque deliberatione communi finiuntur episcoporum singulorum manibus subscribantur: tunc enim Deus suorum sacerdotum interesse credendus est, si, tumultu omni abjecto, sollicite atque tranquille ecclesiastica negotia terminentur.

V. De annuntiatione Paschae ante Epiphaniam inter episcopos exquirenda. (0367C)Solet in Hispaniis de solemnitate paschali varietas existere praedicationis, diversa enim observantia laterculorum paschalis festivitatis interdum errorem parturit: proinde placuit, ut ante tres menses Epiphaniorum metropolitani sacerdotes litteris se invicem inquirant, ut communi scientia edocti diem resurrectionis Christi et comprovincialibus suis insinuent et uno tempore celebrandum annuntient.

VI. De trina et simpla in baptismo mersione.

De baptismi autem sacramento propter quod in Hispaniis quidam sacerdotes trinam, quidam simplam mersionem faciunt, a nonnullis schisma esse conspicitur et unitas fidei scindi videtur; nam dum partes diverso et 368 quasi contrario modo agunt, (0367D)alii alios non baptizatos esse contendunt: proinde quid a nobis in hac sacramenti diversitate fiendum [ BR., finiendum] sit apostolicae sedis informemur praeceptis, non nostram sed paternam institutionem sequentes. Beatae igitur memoriae Gregorius Romanae Ecclesiae pontifex, qui non solum partes Italiae illustravit sed et longe existentes ecclesias sua doctrina perdocuit, efflagitante sanctissimo Leandro episcopo de hac Hispaniae diversitate quid potius esset sequendum, inter caetera rescribens ei sic ait: De trina vero mersione baptismatis nihil respondi verius potest quam ipsi sensistis, quia in una fide nihil officit sanctae Ecclesiae consuetudo diversa. Nos autem quod tertio mergimus triduanae sepulturae sacramenta signamus, ut dum tertio ab aquis infans educitur, (0368A)resurrectio triduani temporis exprimatur: quod si quis forte etiam pro summae Trinitatis veneratione existimet fieri, neque ad hoc aliquid obsistit baptizandum semel in aquis mergere, quia dum in tribus subsistentiis una substantia est, reprehensibile esse nullatenus potest infantem in baptismate vel ter vel semel mergere, quando et in tribus mersionibus personarum Trinitas et in una potest divinitatis singularitas designari. Sed si nunc usque ab haereticis infans in baptismate tertio mergebatur, fiendum apud vos esse non censeo, ne dum mersiones numerant divinitatem dividant, dumque quod faciebant faciunt, morem vestrum se vicisse glorientur. Quapropter quia de utroque sacramento quod fit in sancto baptismo a tanta viro reddita est ratio quod utrumque (0368B)rectum, utrumque irreprehensibile in sancta Dei Ecclesia habeatur, propter vitandum autem schismatis scandalum vel haeretici dogmatis usum simplam teneamus baptismi mersionem, ne videantur apud nos qui tertio mergunt haereticorum approbare assertionem, dum sequuntur et morem, et ne forte cuiquam sit dubium hujus simpli mysterium sacramenti, videat in eo mortem et resurrectionem Christi significari; nam in aquis mersio quasi in infernum descensio est, et rursus ab aquis emersio resurrectio est. Item videant in eo unitatem divinitatis et Trinitatem personarum ostendi, unitatem dum semel mergimus, Trinitatem dum in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti baptizamus. Panditur hujus singularis baptismatis mysterium etiam sanctarum (0368C)Scripturarum exemplis, Paulo apostolo attestante: Nolo vos ignorare, fratres, quoniam patres nostri omnes sub nube fuerunt, et omnes mare transierunt et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et in mari: mare quippe Rubrum significat baptismum Christi sanguine consecratum, per quem populus Dei semel transiit, ubi tamen tota erat Trinitas, 369 praecedente populum columma ignis et nubis; in igne quippe significabatur Pater, in columna Filius, in nube Spiritus sanctus. Jordanis quoque fluenta cum arca populus Dei semel transiit, per quod significatur simpla mersio baptismatis, cujus sacramento Ecclesia abluitur, et de saeculi hujus laboribus per baptismum quasi per Jordanem ad terram coelestis repromissionis (0368D)ingreditur.