de legibus, et oratores ratione item naturali et argumentis ex
sensu communi depromptis, qui solus materiam proprie oratoriam suppeditat, apud multitudinem regnant, cui unice eloquentia facta, nam sapienti verbum sat est. Quare, ut Athenis
oratores facundiae vi aequum a iudicibus obtinebant, ita et
Romae in republica libera praeclare diserti in iudiciis aequitate
ius superabant: ut Marcus Crassus, ipsius Ciceronis iudicio
«romanus Demosthenes», in caussa Manii Curii, in qua, ut
eiusdem verbis utar, «patrocinium voluntatis mortuorum susceperat», adversus Mucium Scaevolam, iurisprudentiae columen, qui ius tuebatur, aequum obtinuit; uti et obtinuit Cicero
ipse pro Aulo Caecina adversus formulam, qua Sextus Aebutius, una eius literula fretus, qua «deiicio» ab «eiicio»
differt, se tuebatur.
ius civile tuebantur, oratores ius praetorium promovebant.
[9] Et divisae apud romanos artes oratoria et iurisprudentia: nam iurisconsulti in republica libera iurisprudentiam «spartanam» rudem; oratores, si quas iuris caussas susciperent, iurisprudentiam «atheniensem» eloquentissimam profitebantur. Itaque iurisconsulti ius civile, in specie maxime propria a Pomponio dictum[1], nempe formulas legum conservabant; oratores ius praetorium, quod iuri civili in specie opponitur[2], promovebant.
Iurisprudentiae romanae genesis — Aequitas naturalis regulae lesbiae similis — Iurisprudentia benigna quando sedula ars fallendi iuris civilis?
[10] Atque hinc iurisprudentia romana, per aliam reipublicae mutationem aliasque caussas quas inferius dicemus, sensim aucta et propria tandem sub principatu perfecta est. Quae — non rigida et rudis ut spartana, non sinuosa et beni-
