editio: University of Chicago Press fons: librum vide
HEATH-CHICAGO LATIN SERIES
CAROLUS et MARIA
BY MARJORIE J. FAY
The Laboratory Schools, The University of Chicago
ILLUSTRATIONS BY
RUTH UPHAM
D. C. HEATH AND COMPANY
BOSTON NEW YORK CHICAGO LONDON
ATLANTA DALLAS SAN FRANCISCO
Copyright, 1933
By the University of Chicago
——————————
No part of the material covered by this copyright may be reproduced in any form without written permission of the publisher.
4D7
PRINTED IN THE UNITED STATES OF AMERICA
AUTHOR’S FOREWORD
Carolus et Maria, a Latin reader for beginners, has grown
out of a need for very easy reading material at the first-year
level. The vocabulary, selected from Lodge's Vocabulary of High School Latin, consists of 588 words chosen for their frequency in classical Latin. For convenience the words were
divided into six groups as follows:
Group I—words used 1,000 times or more
Group II—words used 500–999 times
Group III—words used 100–499 times
Group IV—words used 50–99 times
Group V—words used 25–49 times
Group VI—words used 5–24 times
Words not appearing on the Lodge list are also used to get
familiar situations into the story. They appear as Group VII.
In the basic vocabulary immediately following the story
the words are grouped according to chapters. In most cases
each chapter, in addition to its own words, includes those of
the preceding chapter. The repetitious character of the
rending material is an essential factor in providing for mastery of vocabulary.
The author is indebted to Professor Chas. H. Judd, dean of
the Department of Education; to Professor H. C. Morrison,
formerly director of the Laboratory Schools; and to Miss
Elsie M. Smithies, head of the Department of Latin of the
University High School, all of the University of Chicago, for
the opportunity of trying the material of the story with
classes of the University High School; to Miss Mima Maxey,
the author's colleague in the Department of Latin of the
University High School, for her encouragement and criticism in the writing of the story and her help in preparing the
manuscript; to Miss Gladys E. Gaylord, the author's friend,
for her interest in the development of the work and her assistance in preparing the material for publication.
AUTHOR’S FOREWORD TO PUPILS
Charles and Mary, an American boy and girl, wish to
share with you some of their experiences and to present a few
of their friends. When I consented to write their adventures
in an ancient language, they were pleased. We hope you may
enjoy them.
Hic est puer. Hic puer est bonus. Parvus quoque est.
Magnus nōn est. Altus nōn est. Pulcher nōn est. Hic puer
est discipulus. Discipulus bonus quoque est. Puer est discipulus
bonus. Nōn est magnus. Puer est discipulus parvus.
Nōn est pulcher. Salvē, puer.
Haec est puella. Haec puella est bona. Parva quoque est.
Haec puella est discipula quoque. Puella est discipula parva
et pulchra. Nōn est alta et magna. Puer nōn est magnus.
Puella nōn est magna. Puer nōn est pulcher. Puella est
pulchra. Salvē, puella. Salvēte, puer et puella.
Haec nōn est puella. Haec est magistra. Fēmina quoque
est. Magistra est magna et alta quoque. Magistra est bona et pulchra quoque. Haec fēmina nōn est magister. Magistra
est fēmina. Magister nōn est fēmina. Haec est fēmina. Salvē,
fēmina. Salvēte, puer et puella et magistra. Salvēte, discipulī.
Puer nōn sum. Puella nōn sum. Magistra nōn sum. Hic
est puer. Haec est puella bona et pulchra quoque. Haec est
fēmina bona et pulchra. Valē, puer. Valē, puella. Valē,
magistra. Valēte, discipulī et magistra.
ANSWER IN ENGLISH
Quis est hic puer?
Quis est haec puella?
Quālis discipulus est hic puer?
Estne puella magna et alta?
Quālis fēmina est magistra?
II
Salvēte, discipulī. Nunc hic sunt Maria et Carolus. Hic
est Carolus, discipulus bonus. Magnus nōn est. Altus nōn
est.
Carolus est discipulus parvus. Haec est Maria, discipula
bona et pulchra et parva quoque. Maria est soror Carolī.
Carolus est frāter Mariae. Haec fēmina est māter puerī et puellae. Fēmina est Iūlia. Iūlia est fēmina, sed nōn est magistra.
Carolus Mariam amat, et Maria Carolum amat. Puer et
puella Iūliam amant. Iūlia puerum et puellam amat. Carolus
est fīlius Iūliae. Maria est fīlia Iūliae. Iūlia est māter
bona et pulchra quoque. Fēmina magna et alta quoque est
Iūlia. Iūlia nōn est magistra. Discipula nōn est. Māter est.
Magistra Iūliam et puerum et puellam amat. Salvēte, Iūlia
et Maria et Carole.
Iūlia nōn est māter tua. Māter Carolī et Mariae est. Estne
Maria soror tua? Maria nōn est soror tua, sed est soror Carolī.
Carolus nōn est frāter meus. Estne Carolus frāter tuus?
Carolus nōn est frāter tuus. Nōn est fīlius tuus. Nōn est
fīlius meus. Amatne magistra Iūliam? Ita, et Iūlia magistram
amat. Magistra fīlium et fīliam Iūliae amat. Magister et
magistra sorōrem et frātrem et mātrem amant.
Iūliam amō. Carolum amō. Carolus nōn est frāter meus.
Fīlius meus nōn est, sed puerum amō. Maria nōn est soror
mea, sed puellam amō. Iūlia nōn est māter mea, sed Iūliam
amō.
Valēte, soror et frāter. Valē, Iūlia. Valēte, discipulī.
ANSWER IN ENGLISH
Quis est Maria?
Quis est Carolus?
Quis est Iūlia?
Quālis fēmina est Iūlia?
Amatne magistra frātrem et sorōrem et mātrem?
III
Hīc est America, terra magna et pulchra. Carolus, frāter
Mariae, Americam amat. Amatne Maria Americam? Ita.
America est patria Carolī et Mariae. Frāter et māter et
soror Americam amant. Fāma Americae est magna. Nunc
fortūna quoque Americae est magna et bona. America nōn
est īnsula. Terra longa est. Terra longa et magna et pulchra
est. Cuba est īnsula. Cuba nōn est patria mea, sed Cubam
amō. Britannia quoque est īnsula. Hibernia et Sicilia et
Austrālia sunt īnsulae. Italia nōn est īnsula. Haec terra est
longa et pulchra. Fāma Italiae est magna. Fortūna Italiae
nunc est bona. Italia est antīqua, sed America nōn est antīqua.
America est nova.
Americam amō. America est patria mea quoque. Estne
patria tua? Amantne fīlius tuus et fīlia tua Americam?
Italiam quoque amō. Terram longam amō. Hī discipulī
Americam et Italiam et īnsulās amant. Viae Americae sunt
bonae. Hae viae nōn sunt antīquae. Viae Americae sunt novae.
Viae Italiae sunt bonae. Longae et pulchrae sunt. Viae
Italiae nōn sunt novae. Antīquae viae sunt.
ANSWER IN ENGLISH
Quālis terra est America?
Estne America patria tua?
Suntne Hibernia et Sicilia īnsulae?
Amantne Carolus et Maria Americam?
Suntne viae Italiae antīquae?
Quālēs viās America habet?
Quālem fortūnam habet America?
IV
Quis est hic? Hic est pater Carolī et Mariae. Nunc est
Carolus laetus. Maria quoque est laeta. Cūr sunt puer et
puella laetī nunc? Haec est causa: laetī sunt quod pāter est in
casā. Pater Carolī et Mariae est nauta. Agricola nōn est.
In agrō nōn labōrat. Magister nōn est et in scholā nōn labōrat.
In terrā nōn labōrat. Hic nauta est magnus et bonus. Fāma
nōn est magna et fortūna est parva. Patria nautae nōn est
īnsula, Cuba. Nōn est Britannia, Hibernia, Italia. America
est patria nautae et nauta patriam amat. Pater fīlium et fīliam
amat. Iūliam quoque amat, et laetus est quod nunc est in
casā. Iūlia quoque est laeta quod nautam amat. Suntne puer et puella nunc in casā? Nunc in casā nōn sunt.
Ubi sunt? Hī discipulī sunt in scholā. Magistra quoque est in
scholā. Schola est nova et pulchra. Fāma nōn est magna
quod nōn est antīqua. Maria et Carolus in scholā esse nōn
cupiunt. Haec est causa: hī discipulī in casā esse cupiunt
quod pater est in casā. In scholā novā labōrāre nōn cupiunt,
sed nunc labōrant. Magistra quoque labōrat.
Nunc discipulī et magistra nōn sunt in scholā. Ubi sunt?
In viā longā et pulchrā sunt. Fīlius et fīlia nautae quoque
sunt in viā et laetī sunt. Haec est epistula. Carolus epistulam
habet. Carolus epistulam in viā portat. Epistula magistrae
est. In epistulā sunt haec: “Hic puer, Carolus, in scholā nōn
labōrat. In casā ubi est pater esse cupit.” Pater intellegit.
Fīlius patrem cupit. Laetus est nauta quod fīlium et fīliam
in casā esse cupit. Pater laetus est quod intellegit.
Nunc Iūlia labōrat. Cēnam parat. Carolus, fīlius bonus,
labōrāre cupit. Māter est laeta quod fīlius labōrāre cupit.
Iūlia cēnam bonam parat quod pater cēnam bonam cupit.
ANSWER IN ENGLISH
Cūr nunc sunt Carolus et Maria laetī?
Estne pater puerī et puellae agricola?
Ubi pater labōrat?
Quālis schola est schola Carolī et Mariae?
Cūr Carolus epistulam portat?
Intellegitne pater epistulam?
V
Hīc est schola. Discipulī in scholā labōrant.
Magistra: Salvēte, discipulī.
Discipulī: Salvē, magistra.
Magistra: Quis, Carole, est pater tuus?
Carolus: Nauta est pater meus.
Magistra: Bene est. Labōratne pater tuus in Americā?
Carolus: Interdum, sed nōn semper in Americā labōrat.
Magistra: Cūr nōn semper in Americā labōrat?
Carolus: Haec est causa: pater nōn semper in Americā
labōrat quod est nauta.
Magistra: Ubi, puer, habitās?
Carolus: In parvā casā habitō.
Magistra: Estne pater tuus nunc in casā?
Carolus: Ita, magistra, pater meus est nunc in casā, sed
nōn est semper in casā. Saepe nōn est in Americā.
Magistra: Bene est. Videtne pater tuus multās terrās?
Carolus: Multās terrās et īnsulās videt. Multōs virōs et
fēminās videt. Cubam et Siciliam et Hiberniam videt et
laudat. Hae sunt īnsulae. Multās īnsulās videt.
Magistra: Estne pater tuus Americānus?
Carolus: Ita, Americānus est, sed nōn semper in Americā
habitat.
Magistra: Incola Italiae, discipulī, est Italus. Incola Britanniae
est Britannus; incola Hispāniae est Hispānus. Hibernus
est incola Hiberniae. Intellegitisne, discipulī? Americānī
sumus. Incolae Americae sumus. America est patria.
Americam amāmus. Quis, Carole, est amīcus tuus?
Carolus: Cassius est amīcus meus.
Magistra: Quis, Cassī, est pater tuus?
Cassius: Agricola bonus est pater meus. Agrum parat et
in agrō labōrat. Interdum in agrō labōrō. Aquam portō et
labōrō. Ager est magnus et longus. Pater est laetus quod
fīlius in agrō labōrāre cupit. Interdum pecūniam habeō quod
in agrō labōrō. Pecūniam habēre cupiō.
Magistra: Amīcum bonum habeō quoque. Poēta est.
Italus est. Magnam pecūniam nōn habet. Fāma nōn est
magna, sed bene scrībit. Amīcum meum nōn saepe videō.
Epistulās scrībō et poēta epistulās scrībit. Hās epistulās
laudō. Habēsne amīcās, Maria?
Maria: Ita, multās habeō.
Magistra: Estne vīta nautae perīculōsa?
Carolus: Nōn semper est. Interdum est. Vītam nautae
laudō.
Nunc cēna in casīs est parāta et discipulī nōn labōrant. In
casīs sunt.
ANSWER IN ENGLISH
Ubi nunc discipulī labōrant?
Cūr pater Carolī nōn semper in Americā labōrat?
Videtne nauta multās terrās?
Quī sunt incolae Americae? Britanniae? Hiberniae?
Quis est Cassius?
Ubi Cassius interdum labōrat?
Cūr est vīta nautae perīculōsa?
VI
Nunc est magistra laeta. Haec est causa: Laeta est quod
epistulam longam et bonam habet. Haec est epistula poētae,
amīcī magistrae. Poēta in Italiā habitat. Italus est. Incolās
Italiae amō. Poēta nōn est Americānus. Poēta multās epistulās
bene scrībit. Magistra hās epistulās in scholā legit. Discipulī
epistulās poētae laudant. Poētam vidēre cupiunt. In
hāc epistulā est pictūra. Pictūra parva est. Pictūra casae
poētae est. Hīc habitat hic vir. Aqua quoque est in pictūrā.
Magistra pictūram spectat et discipulīs ostendit. Interdum
epistulās discipulīs ostendit.
Maria quoque epistulam habet. Pater Mariae hanc epistulam
scrībit. Maria est laeta ubi pater epistulās scrībit. In
hāc epistulā est fābula longa. Haec fābula vītam perīculōsam
nautae mōnstrat. Pater fābulās saepe nārrat. Maria epistulam
legit et Carolō ostendit. Iūlia et Maria et Carolus epistulam
legunt et patrem vidēre cupiunt. Fābulās dē vītā nautae
semper laudant.
Carolus epistulam nōn habet. Dōnum habet. Dōnum est
pecūnia et puer est laetus. Iūliae dōnum ostendit. Iūlia quoque
dōnum habet. Dōnum Iūliae est pictūra magna et
pulchra. Nauta Iūliae et Carolō dōna dat.
Nunc Carolus haec scrībit: “Tibi, mī pater, grātiās agō,
quod mihi dōnum pulchrum dās. Ē multīs terrīs pecūniam
habēre cupiō. Ego sum discipulus et multa nōn videō. Tū es
nauta et multa vidēs. Britannōs, Hispānōs, Hibernōs vidēs.
Fābulās tuās in epistulīs tuīs semper legō et laudō. Bene
scrībis. Valē, pater.”
Ē casā Carolus dōnum portat. Nunc Maria quoque epistulam
ē casā portat, et magistrae dōnum et epistulam puer et
puella ostendunt.
ANSWER IN ENGLISH
Cūr nunc est magistra laeta?
Ubi poēta habitat?
Quālis pictūra est in epistulā poētae?
Habetne Maria epistulam?
Nārrā dē epistulā Mariae.
Quāle dōnum Carolus habet?
Quāle est dōnum Iūliae?
Quis haec dōna dat?
VII
In silvā est casa parva et pulchra. Ibi habitat Helena,
amīca Mariae. Helena est fīlia pulchra agricolae bonī. Frātrēs
et sorōrēs habet. Agricola est pater benignus. Clārus nōn
est quod fāma est parva, sed Helenae est benignus. Hic vir
magnam pecūniam nōn habet. Helena saepe cum Mariā in
silvā ambulat. Silva est alta et magna. Puellae silvam laudant
quod puellīs silva est grāta. Maria Helenam amat.
Maria Helenae fābulās de Italiā nārrat et amīcae pictūrās
Italiae mōnstrat. Ex fenestrā Maria silvam videt, et saepe
casam Helenae spectāre cupit, sed silva est magna.
Nunc Maria fenestram aperit. Laeta est quod ibi rosās
videt. Helena rosās habēre cupit. Maria in viā ambulat et
rosās portat. Maria Helenae rosās ostendere cupit et Helena
est laeta. Hae puellae sunt amīcae cārae. Helenae rosae sunt
grātae quod rosās in casā nōn habet. Iānua Helenae est aperta.
Nunc ibi est Helena. Maria: Salvē, Helena.
Helena: Salvē, Maria.
Maria: Hoc est dōnum. Tibi rosās dō.
Helena: Tibi grātiās agō. Semper rosās cupiō. Tū es mihi
benigna.
Maria: Tē amō, quod tū es amīca mea cāra.
Helena: Habēsne multās rosās? Cūrāsne tū rosās?
Maria: Ita, multās habeō. Ego rosās cūrō. Interdum
rosās Carolus cūrat. Rosae sunt mihi grātae et hās cūrāre
cupiō.
Helena: Cūr Carolus rosās cūrāre nōn cupit?
Maria: Carolus est puer et rosae nōn semper puerīs grātae
sunt. Frāter meus fābulās legere cupit et in silvā cum virīs
labōrat. Interdum cum amīcō, Cassiō, ambulat. Cassius
Carolō est cārus quod hī sunt amīcī. Tū es mihi cāra quod tū
es amīca mea. Valē, Helena.
Helena: Valē, Maria.
Helena iānuam claudit.
ANSWER IN ENGLISH
Quis est Helena?
Ubi est casa Helenae?
Quālis est pater Helenae?
Cūr est Maria laeta?
Cūr Helena Mariae grātiās agit?
Cūratne Carolus rosās saepe?
Cūr?
VIII
Nunc amīcus noster, Carolus, ex fenestrā spectat. Cassium
exspectat. Nunc Cassius in viā in silvā properat quod cum
Carolō ad scholam ambulāre cupit. Carolus amīcum videt et
iānuam aperit. Puerī ad scholam properant. Rosās portant et
magistrae rosās dant. Magistra benigna amīcōs nostrōs exspectat.
Hī discipulī magistrae grātī sunt et cārī quod discipulī
bonī sunt et bene labōrant.
Nunc discipulī in scholā sunt et labōrant. Magistra iānuam
claudit. Discipulī magnī linguam Latīnam discunt. Carolus
et Cassius sunt parvī et linguam Latīnam nōn discunt. Magistra
fābulās scrībit, et puerī et puellae cum magistrā legunt.
Interdum discipulī fābulās nārrant. Magistra pictūrās ostendit.
Hīc pictūrae īnsulae, Cubae, sunt. In hīs pictūrīs
multī virī in viīs ambulant. Multa portant. Est aqua in pictūrīs.
Carolō hoc est grātum quod pater est nauta et Carolus
vītam nautae laudat. Ibi sunt casae parvae. Iānuae casārum
sunt apertae, et in casīs fēminae et puellae cēnam parant.
Virī quoque in hīs casīs habitant. Hī sunt patrēs et frātrēs
puellārum.
In scholā quoque est pictūra magnae scholae Britanniae.
Ibi est pictūra silvae clārae. Magistra hās pictūrās cūrat quod
discipulī hās vidēre saepe cupiunt.
Nunc discipulī ē scholā properant et magistra nōn labōrat.
ANSWER IN ENGLISH
Cūr Cassius nunc in viā properat?
Quis puerōs exspectat?
Quālēs discipulī sunt hī?
Quī linguam Latīnam discunt?
Quālēs pictūrae sunt in scholā?
Cūr magistra hās pictūrās bene cūrat?
IX
Carolus noster nōn est laetus. Ad scholam nōn properat.
In casā sōlus est. Amīcus noster nōn labōrat. Nōn legit. Nōn
scrībit. Miser est. Haec est causa: aeger est. Māter quoque
est misera quod fīlius est aeger. Iūlia puerō aquam dat et
Carolus mātrī grātiās agit. Carolus est sōlus in casā quod
māter ē casā ambulat et rosās cūrat. Maria est in scholā et
rosās nōn cūrat. Puerī magnī nunc linguam Latīnam in
scholā discunt, sed Carolus cum discipulīs nōn labōrat.
Noctū puer aeger ex fenestrā spectat. Lūna est clāra et magna. Stellae quoque sunt pulchrae. Puer lūnam et stellās
spectat. Interdum est lūna obscūra, et stellae quoque sunt
obscūrae. Nunc medicus ad casam ambulat. Puer medicum
exspectat, sed medicus est tardus. Tardus nōn saepe est.
Ubi in silvā magnā ambulat, lūna est obscūra et viam nōn
videt. Ubi ex silvā properat, stellae et lūna sunt clārae et
bene est quod medicus properat. Medicus est vir benignus.
Amīcus puerōrum est, et benignus puerīs. Nunc iānua casae
nautae est aperta et medicus puerum aegrum spectat.
Interdum Maria epistulās ad frātrem portat. Hae epistulae
sunt grātae. Cassius hanc epistulam scrībit. In epistulā sunt
haec:
Miser sum, amīce cāre, quod tū nōn es in scholā. Esne aeger? Estne
medicus in casā tuā? In scholā discipulī sunt miserī quod tū es aeger.
Fābulās legimus et nārrāmus. Puerī magnī linguam Latīnam bene discunt.
Nunc ego epistulam scrībō. Valē, Carole.
ANSWER IN ENGLISH
Cūr est Carolus miser?
Cūr est Carolus sōlus?
Ubi est medicus?
Cūr medicus viam nōn clārē videt?
Quis epistulam scrībit?
Quis epistulam ad Carolum portat?
X
Nox nōn est. Lūna et stellae nōn videntur. Obscūrae sunt.
Vesper est. Cum vesper est, agricolae ex agrīs ad casās properant.
Fēminae in casīs cēnam parant. Discipulī in viīs ad
casās properant cum est vesper.
In casā Iūliae Carolus vidētur quod iānua est aperta. Ibi
Carolus stat et discipulōs exspectat. Hodiē miser nōn est.
Laetus est. Hodiē in casā est sed nōn est aeger. Herī medicus
erat in casā et puerō medicīnam dabat. Herī puer erat aeger.
Cum puerī sunt aegrī, nōn sunt impigrī. Hodiē Carolus nōn
est aeger et miser. Impiger est. Legere et scrībere cupit, sed
ad scholam nōn ambulat quod via est longa. Hodiē nōn est
sōlus. Carolus cum mātre rosās cūrat. Nunc est vesper.
Puer in casā stat et sorōrem et discipulōs exspectat. Maria
est tarda quod cum amīcā, Helenā, ad aquam ambulat.
Maria epistulam magistrae portat et Carolus hanc epistulam
exspectat.
Herī medicus puerō pecūniam dedit. Nunc puer pecūniam
habet. Cūr medicus pecūniam dedit? Haec est causa: medicīna
puerō nōn erat grāta, et medicīnam habēre nōn cupiēbat.
Medicus puerum esse aegrum vidēbat et puerum medicīnam
habēre cupiēbat. Puerō pecūniam dedit et puer erat bonus.
Pecūnia nōn erat magna. Puer medicō grātiās agēbat.
Nunc Carolus in casā stat. Discipulōs exspectat et laetus
est.
ANSWER IN ENGLISH
Cūr herī medicūs Carolō pecūniam dedit?
XI
Aestās est. Aestāte Carolus et Maria in scholā nōn semper
labōrant. Hodiē in casā nōn manent. In silvā et agrō nōn
manent. In viā ad oppidum ambulant. Laetī sunt quod est
aestās. Ex viā silvam pulchram vident. Ibi tēcta magna nōn
vident, sed tabernācula sunt in silvā. Aestāte puerī, amīcī
Carolī, in tabernāculīs manent quod tēcta oppidōrum nōn
sunt grāta. Haec tabernācula sunt parva sed puerōs tegunt.
Carolus tabernācula videt et laudat.
Herī Carolus nōn erat aeger sed impiger nōn erat. Hodiē
validus est quod herī medicus medicīnam ad casam portāvit.
Laetī sunt puer et puella, quod cum mātre ad oppidum ambulant.
Diū in oppidō manent quod multa vidēre cupiunt. Viās et tēcta magna et multōs virōs et fēminās spectāre cupiunt.
Cum in viā stant, Maria dōna multa et pulchra in fenestrīs
magnīs videt. Maria saltat quod est laeta. Dōna habēre
cupit, sed magnam pecūniam nōn habet.
Diū in oppidō māter et fīlius et fīlia manent. Cum vesper
est, ad casam properant. In viā māter hoc dīcit: “Hodiē tū,
Carole, puer bonus in oppidō erās. Hoc est praemium.” Carolus
est laetus et saltat. Quid est praemium? Praemium est
pecūnia.
Māter hoc quoque dīcit: “Hodiē tū quoque, Maria, puella
bona erās. Tibi quoque praemium dō.” Quid est praemium
puellae? Hoc praemium est pictūra magna et pulchra. Puella
est laeta et saltat. Puer et puella “Tibi, māter, grātiās
magnās agimus,” respondent.
ANSWER IN ENGLISH
Quid herī Carolus et Maria faciēbant?
Cūr erant tabernācula in silvā?
Quid puer et puella in oppidō vidēbant?
Quid erat praemium Mariae?
Quid māter Carolō dabat?
Cūr māter haec praemia dabat?
XII
Interdum, ubi aestās est et agricolae in agrīs labōrant,
discipulī in scholā manēre nōn cupiunt. Diū ex fenestrīs silvam
spectant. Post scholam est aqua et ibi puerī et puellae
esse cupiunt. Carolus et Cassius tabernāculum habent sed
hoc est domī. Mox tabernāculum erit in silvā. Tabernāculum
est validum et puerōs tegit. Tabernāculum est praemium
quod hī puerī multīs hōrās aquam ad agricolās portābant.
Herī vesperī Carolus et Cassius domum nōn iērunt. Ad
aquam iērunt. Diū ibi mānsērunt. Multum dē tabernāculō,
dē hōrīs grātīs aestātis dīxērunt. Post ūnam hōram magistra
hoc dīxit: “Bonī puerī domum eunt, sed malī puerī post
scholam in aquā manent.” Magistra sōla in oppidum it.
Nōn erat laeta; nōn saltāvit.
In tectīs puerōrum mātrēs erant miserae. Diū puerōs exspectāvērunt,
sed fīliōs suōs nōn vidērunt.
“Ubi est fīlius meus?” dīxit māter Carolī. Maesta erat et
diū lacrimābat. Hōrae erant longae quod puerum exspectābat.
Mox Carolum vocāvit. Diū vocābat.
Maria, soror Carolī, sōla domum iit. “Ubi est frāter tuus?”
dīxit māter.
“Cum Cassiō ad aquam iit,” respondit puella.
Māter domō iit et ubi iānua tēctī clausa erat, puerum vocāvit.
“Carole! Carole!” Diū māter vocābat.
Nunc puerī sunt in silvā. Nox est et lūna est obscūra. Viam
nōn vident. Maestī sunt et lacrimant. Māter quoque
lacrimat quod fīlium suum nōn videt.
“Mātrem meam vidēre cupiō,” dīcit Carolus.
Māter ad silvam ambulat. Mox puerōs videt et vocat. Nunc puerī nōn sunt maestī et nōn lacrimant quod mātrem
Carolī vident. Laetī sunt et saltant.
Nunc vesperī puerī post scholam nōn manent.
ANSWER IN ENGLISH
Quid cupiunt discipulī ubi aestās est?
Ubi est aqua?
Ībantne Carolus et Cassius domum cum Mariā?
Cūr?
Quid post ūnam hōram magistra dīxit?
Cūr erant mātrēs miserae?
Quid māter dīxit ubi Maria domum vēnit?
Ubi erant puerī?
Vīditne māter puerōs ibi?
XIII
Grātus est hortus Iūliae. Ibi sunt rosae et līlia alba. Hortus
est post casam. In oppidō nōn sunt multī hortī. Hortus
post ūnum tēctum est. Hortus medicī est. Fīliae medicī in
hōc hortō nōn labōrant. Rosae et multī aliī flōrēs sunt in
hortō medicī. Hieme nūllī flōrēs sunt in hortīs. Aestāte multōs
flōrēs ibi vidēmus.
Claudius est vir quī hortum medicī cūrat. Multās hōrās ibi
labōrat. Mox hiems erit, sed Claudius hiemem nōn laudat.
Tum Claudius maestus erit quod nūllōs flōrēs suōs vidēbit,
sed nōn lacrimābit. Claudius nōn est agricola nunc. Diū in
silvā habitābat et erat agricola. Aeger erat et in silvā manēre nōn cupiebat. Nunc in oppidō habitat et labōrat. Saepe
Claudius silvam et agrōs vidēre cupit. Claudius est amīcus
agricolae, patris Cassī, et saepe ad tēctum agricolae it. Tum
multa dē oppidō et dē hortō nārrat. Tum colloquium est
longum. Cassius colloquium grātum audit et est laetus.
Agricola multum frūmentum in agrō habet quod duōs
equōs habet. Pater Cassī Claudiō frūmentum et equōs suōs
mōnstrat. Hieme in agrō nūllum frūmentum est. Aestāte
ibi est multum frūmentum. Hī equī frūmentum cupiunt.
Cassius equīs frūmentum dat, sed ūnus ex equīs nōn stat cum
Cassius frūmentum dat. Equus malus est. Cassium audit et
timet. Nūllum perīculum est, sed equus hoc nōn intellegit.
Cassius hunc malum equum timet.
Nunc est nox et quiēs est in terrā. Virī et equī nōn labōrant.
Equī in stabulō stant et quiētem capiunt. Agricola et
Claudius cēnam edunt. Post cēnam fābulās nārrant. Ubi
quiētem cupit, Claudius domō agricolae ad domum medicī it.
Sōlus est et multa audit, sed nōn timet.
ANSWER IN ENGLISH
Quis est Claudius?
Quid facit?
Cūr nunc in oppidō labōrat?
Quid Claudius et agricola faciunt ubi in casā agricolae sunt?
Quid agricola Claudiō mōnstrat?
Nārrā dē ūnō equō agricolae.
XIV
Herī multās hōrās nauta domī manēbat. Sōlus nōn erat.
Amīcus cum patre Carolī manēbat.
Hic amīcus est mīles validus. In bellīs pugnat. Dux mīlitum
est et mīlitēs hunc ducem laudant. Arma mīlitis sunt
gladius et galea. Multa tēla habet sed haec in casā nautae nōn
sunt. Domī sunt. Carolus et Maria mīlitem laudant. Hic
dux quī multa dē bellīs Rōmānīs nārrat est mīles Italus.
Arma Rōmāna antīqua erant gladiī, scūta, galeae, pīla. Alia
arma quoque habēbant Rōmānī. Castra Rōmāna erant
magna et longa et lāta. Noctū mīlitēs in castrīs manēbant
quod erant dēfessī et quiētem cupiēbant.
Multī ducēs Rōmānī erant bonī. Aliī erant malī. Tum
mīlitēs hōs ducēs nōn laudābant. Caesar erat dux Rōmānus
bonus. Cōnsilia Caesaris erant bona et saepe grāta. Interdum,
ubi Rōmānī in bellō erant, Caesar cum mīlitibus pugnābat.
Gladium et scūtum portābat. Equī quoque erant in
bellīs. Perīculum equīs nōn grātum erat. Carolus fābulās
mīlitis audit et laudat.
Virī Americānī interdum sunt mīlitēs. Multa tēla habent.
Scūta non habent. Rōmānī antīquī scūtīs magnīs et lātīs
tegēbantur. Scūta ā ducibus et mīlitibus portābantur. Americānī
scūtīs nōn teguntur.
Mīles Italus hortum Iūliae laudat. Rosās et līlia alba et
aliōs flōrēs laudat. Dē flōribus Italiae nārrat sed nūllum hortum
habet.
Mīles et nauta ad domum agricolae eunt. Agricola hīs
amīcīs duōs equōs mōnstrat. In stabulō sunt equī. Mīles
multa dē equīs intellegit et malum equum agricolae nōn
timet. Nūllum perīculum est. Mīles huic equō frūmentum dat. Virī ab hōc equō nōn timentur, sed puerī nōn sunt grātī.
Duo equī frūmentum cupiunt. Nunc mīles et nauta et agricola
cēnam edunt. Post cēnam miles et nauta ad domum
nautae eunt.
Cum hiems est, mīles domī est. In Italiā habitat. Tum
Carolus colloquium mīlitis et patris nōn audit sed epistulās
mīlitis legit et laetus est. Italiam vidēre cupit.
“Vitam mīlitis laudō,” inquit puer.
ANSWER IN ENGLISH
Cūr herī pater domī manēbat?
Quae sunt arma mīlitis?
Dē quibus mīles nārrābat? (Multa nārrā.)
Quid mīles laudat?
Timetne miles ūnum malum equum agricolae?
Cūr?
XV
Hodiē Carolus et Cassius et Maria et Helena in casā nautae
manent. Fābulās legunt et pictūrās spectant. In ūnā pictūrā
sunt trēs puerī Rōmānī quōs Carolus et Cassius maximē laudant. Ā sinistrā est prīmus puer, Marius nōmine. Manlius
est nōmen secundī puerī quī est puer medius quoque. Ā
dextrā est tertiūs quī est parvus. Hic est Lūcius. Nunc Cassius
fābulam legit. Carolus et puellae audiunt.
“Hī trēs puerī mīlitēs esse cupiunt, sed nōn sunt magnī.
Numquam in bellō fuērunt, sed patrēs puerōrum multīs in
bellīs fuērunt. Marius quattuor frātrēs qui in bellō
pugnābant habet. Lūcius est fīlius ducis bonī. Rōmānī antīquī
bellum et arma et tēla laudant. Hieme nōn pugnant sed
aestāte vīta mīlitum est saepe perīculōsa. Interdum mīlitēs
sunt aegrī et dēfessī. Saepe domōs vidēre cupiunt.
“Quid prīmus puer, Marius, facit? Marius est dux mīlitum
quī iaculum longum sed nōn lātum portat. In eius capite est
galea. Scūtō tegitur. Ā sinistrā est gladius eius. Manlius
quoque arma et tēla portat. Scūtum et pīlum habet. Lūcius
est sagittārius et sagittās capit. Animal nigrum quod post
puerōs stat est equus ducis. Mox equus ducem ad hortum ubi
sunt castra portābit. Mox erit bellum magnum.”
Haec fābula est grāta puerīs, Carolō et Cassiō, quī mox ad
stabulum agricolae eunt. Mox cum equō et armīs et telīs ad
hortūm eunt. Ibi sunt mīlitēs sed nūllum perīculum est.
Maria et Helena eās fābulās nōn laudant. Nunc eae nōn
sunt mīlitēs sed fēminae. Casum cūrant et cēnam parvam
quae est nunc in mēnsā parant. Sōlae in casā cēnam edunt.
ANSWER IN ENGLISH
Qui sunt Lūcius, Marius, Manlius?
Ubi hī trēs puerī stant?
Cūr hī puerī arma portant?
Quae arma sunt haec?
Quid mox puerī facient?
Cūr puerī mīlitēs esse cupiunt?
XVI
Quid hodiē faciunt Carolus et Cassius? Herī Carolus ad
tēctum Cassī invitātus est. Vesperī per agrum ambulābat.
Nūllum equum habēbat. Arcum, dōnum patris, et quattuor
sagittās portābat quod māne cum Cassiō per silvam īre et
multa animālia capere cupiēbat. Māne puerī sunt laetī.
Māne omnēs rēs sunt parātae. Cassius equum nigrum et carrum
habet. In carrō multae rēs portantur. Sagittae, frūmentum,
arcūs, cēna puerōrum sunt in carrō. Iacula nōn portant,
quod nunc sagittāriī, nōn mīlitēs, sunt.
“Valēte,” inquit māter.
“Valē,” inquiunt puerī quī nunc in carrō sunt. Equus niger,
cuius nōmen est “Pulcher,” validus est. Per agrōs in viīs lātīs
properat. Ā dextrā et ā sinistrā omnēs rēs puerīs sunt grātae.
Subitō equus ē viā currit.
“Pulcher aliquid videt et timet,” inquit Cassius. “Quid
est?”
Tum trāns viam prīmum parvum animal currit. Carrum et
equum videt et timet et per agrum properat. Mox secundum
et tertium animal trāns viam ante equum currunt.
Nunc equus in viā nōn fortiter currit quod tria animālia
timet. In mediā viā stat et currere nōn cupit. Puerī nōn timent
et “Properā, Pulcher,” inquiunt. “Nūllum est perīculum.
Es tūtus.” Ubi animālia nōn videntur, Pulcher bene currit.
Post ūnam hōram prope puerōs est aedificium. “Habitatne
aliquis ibi?” inquit Carolus ubi ad aedificium venit.
“Numquam ibi virōs et fēminās vīdī,” respondet Cassius.
Ubi in tēctum puerī veniunt, omnia spectant. Hīc est mēnsa.
In illō locō est pictūra mīlitis quī in capite galeam habet. Scūtum
et iaculum et gladium habet. Hic aliquis habitāvit. Diū puerī in aedificiō manent. Hīc cēnam edunt. Post cēnam ex
aedificiō currunt et in manibus arcūs et sagittās portant.
Animālia vident sed nūllum capiunt. Mox est vesper et puerī
dēfessī domum eunt. Equus nunc domum et ad stabulum, in
quō frūmentum est, laetē currit.
“Ubi,” inquit māter, “sunt animālia?” Puerī nunc in tēctum
veniunt et omnis nārrant.
“Multa vīdimus sed nūllum cēpimus,” respondent puerī.
“Multās hōrās in aedificiō manēbāmus. Mox erat vesper
et dēfessī erāmus.”
Mox Carolus domum it. In manibus sagittās sed nūllum
animal portat. Ubi Carolus ad tēctum Cassī invītātur, laetus
est.
ANSWER IN ENGLISH
Cūr Carolus ad casam Cassī it?
Quid portat?
Quid puerī in carrō portant?
Cūr equus ē viā currit?
Nārrā dē aedificiō.
Cēpēruntne puerī multa animālia?
XVII
Herī Carolus in carrō per silvam ībat. Ubi domum cum
arcū et sagittīs vēnit, laetus erat quod mīles Italus erat in
casā. Multōs diēs ibi mīles manēbat. Multās rēs de Rōmānīs
antīquīs et de Gallīs nārrābat. Pictūrās puerō et puellae
ostendit quoque. Gallī erant fīnitimī Germānōrum. In Galliā
prope Germānōs habitābant. Germānī erant fīnitimī Gallōrum,
sed Gallī et Germānī nōn semper erant amīcī. Semper
Germānī bellum cupiēbant. Sī Gallī satis magnās cōpiās nōn
habēbant, saepe in perīculō erant.
Rōmānī sociōs habēbant. Sociī erant amīcī Rōmānōrum.
Sī Rōmānī auxilium habēre dēbēbant, sociī auxilium dare
semper parātī erant. Sī sociī in perīculō erant, auxilium Romānōs
rogābant. Tum dux “Nunc, incolae Rōmae,” inquit,
“hī sunt sociī nostrī. Auxilium sociīs dare dēbēmus.” Tum
iterum cōpiae Rōmānae ad sociōs trāns agrōs properābant.
Hae fābulae grātae erant puerō quī vītam mīlitis semper
laudābat. “Mīles fortis,” inquit, “esse cupiō. Ubi vir erō,
mīles erō, et per tēla, per multa perīcula cum duce meō properābō.
Equum habēbō, Parātum nōmine. Sī perīculum erit
magnum et mīlitēs omnibus in locīs morientur, sociōs nostrōs
auxilium rogābō. Sociōs dē perīculō nostrō monēbō. Ego et
Parātus ad oppidum sociōrum ībimus et epistulam in manibus
meīs portābō. Ante sociōs stābō et cōpiam frūmentī rogābō.
Sī fortēs erimus, ego et Parātus, dux nōbis praemium dabit.
Equum bonum habēre dēbeō. Equus bonus in bellō fortiter
curret et tūtus erō. Incolae nostrī post bellum mē laudābunt
et fāma mea multīs in terrīs erit magna. Aliquis mē ducem
magnum vocābit.”
Subitō post hās fābulās Carolus “Cupisne crās hās fābulās
Cassiō, amīcō meō, nārrāre?” rogābat.
“Ita,” inquit mīles. “Sī ita cupiēs, māne posterō diē ad
scholam ībō et omnibus discipulīs fābulās dē patriā meā, dē
aedificiīs oppidī meī, dē bellīs antīquīs nārrābō.”
Nunc est nox. Diēs in terrā nōn manet. Puer, amīcus noster,
est laetus quod māne posterō diē mīles ad scholām venīre
invītātur. Fābulae omnibus discipulīs erunt grātae.
ANSWER IN ENGLISH
Cūr erat Carolus laetus ubi domum vēnit?
Quī erant Gallī?
Quālēs fīnitimī erant Germānī?
Quid sociī faciēbant sī erant in perīculō?
Quid Carolus faciet ubi mīles fortis erit?
Quem ad locum mīles invītātur?
Cūr?
XVIII
Mīles Italus scholam vīsitāvit. Posterō diē domum iit.
Posteā discipulī multās rēs dē bellīs antīquīs et novīs legēbant.
Saepe in silvā post scholam omnēs erant mīlitēs. Hī
erant Italī, illī Americānī, hostēs Italōrum. Hī prō Italiā, illī
prō Americā pugnābant.
Herī multī Italī vulnerātī sunt et sociōs auxilium rogābant.
In magnō perīculō nūllus erat timidus. Fīnitimi auxilium dabant.
Dux Italus, Cassius, sagittā hostis paene necātus est.
Dē perīculō ab amīcīs monitus est, sed castra in perīculō
erant et paene sōlus dux prope castra pugnābat. Multōs
mīlitēs aliīs in locīs esse necesse erat.
“Cūr auxilium ab amīcīs nōn accipiō?” rogābat dux vulnerātus.
“Amīcī meī parātī esse auxilium dare dēbent, quod
ego sum dux, paene necātus. Neque arma habeō neque satis
magnae cōpiae adsunt. Auxilium nōn adest. Sī hostēs mē
sine auxiliō vidēbunt, mox mē necābunt et hīc sōlus moriar.”
Tum per agrōs ūnus ē sociīs ducem vīdit et vēnit. “Ecce!”
inquit dux vulnerātus. “Nunc sine auxiliō nōn manēbō. Socius
meus adest. Crās huic sociō praemium dabō.”
Prope castra Americāna ille dux, Carolus, erat vulnerātus.
Oculī gladiō hostis vulnerātī sunt. “Nunc,” inquit ille dux,
“maestus sum quod caecus sum. Numquam iterum agrōs meōs
vidēbō. Neque iterum patriam meam vidēbō neque tēla in
manibus portābō et prō patriā pugnābō. Necesse erit semper
cum amīcīs ambulāre.”
Dux caecus auxilium esse prope nōn putābat. Se caecum
esse putābat. Sē caecum semper futūrum esse putābat. Mox
ē perīculō portātus est et posterō diē medicus oculōs cūrāvit.
Posteā ille dux nōn erat caecus.
Herī, cum Carolus epistulam accēpit, haec lēgit: “Iterum
posterā aestāte in Americā aderō.” Quam laetī Carolus et
Cassius illum diem exspectant.
ANSWER IN ENGLISH
Quī in hāc fābulā erant Italī et Americānī?
Cūr dux Italus sōlus prope castra pugnābat?
Quid hic dux dīxit?
Cūr crās dux Italus sociō praemium dabit?
Cūr erat dux Americānus maestus?
Eritne semper caecus?
XIX
Aestās est. Quis est in scholā? Omnēs absunt, quod aestāte
iānua scholae clausa est, et magistra discipulīque nōn adsunt.
Ubi nunc sunt Carolus Mariaque? Ad Eurōpam cum patre
mātreque eunt. Multōs diēs terram nōn vidēbunt. Neque
terram neque aedificia vidēbunt. Cum pater rogābat, “Cupitisne
mēcum ad Eurōpam īre?” omnēs respondērunt, “Ita,
hoc est grātum. Hoc dēsīderāmus. Eurōpam vīsitāre cupimus.”
Multōs diēs domī puer puellaque multās rēs dē Eurōpā
legēbant. Hās rēs legēbant: Gallia erat terra magna ubi
hostēs Rōmānōrum antīquōrum habitābant. Gallī vocābantur.
Rōmānī cum Gallīs ācriter pugnābant. Multī vulnerābantur
et necābantur. Aliī erant caecī. Rōmānī agrōs Gallōrum
vāstābant et oppida occupābant. Posteā, ubi Rōmānī
auxilium dēsīderābant, hoc ā Gallīs postulābant. Aliās rēs dē
Rōmā Carolus legēbat. Rōma erat oppidum antīquum. Flūmen
per Rōmam fluit. Circum Rōmam antīquam erat mūrus.
Rōmānī hōc mūrō ab hostibus tegēbantur. Multī hostēs ad
mūrum veniēbant quod Rōmam dēsīderābant. Iacula, pīla,
sagittās iaciēbant. Rōmānī erant fortēs. Mīlitēs nōn erant
timidī. Auxilium ā sociīs saepe postulābant et accipiēbant.
Hās rēs dē Britanniā legēbant: Rōmānī antīquī ad Britanniam
vēnērunt. Britannī erant īrātī. Rōmānī agrōs Britanniae
occupābant. Hoc Britannī nōn dēsīderābant. Tēla in
Rōmānōs iaciēbant sed propter ducem bonum Rōmānī erant
fortēs. Prō patriā ācriter pugnābant. Maria aliud flūmen in
Eurōpā vidēre cupit. Hoc est flūmen pulchrum, cuius nōmen
est Rhēnus. Inter Gallōs antīquōs et Germānōs fuit. Prope flūmen sunt aedificia grāta. “Illud flūmen,” inquit Maria,
“mihi erit grātum.”
Carolus vītam nautae esse bonam putat et diū cum nautīs
colloquium habet. Māter aegra diū fuit. Iterum terram vidēre
cupit. Oculī sunt dēfessī quod māter semper aquam
spectat. Māter nōn est nauta bonus. Timida quoque est.
“Paene,” inquit Maria, “terram videō, sed ibi nūllōs amīcōs
vidēbō. Sine amīcīs nōn laeta erō.” Tum Maria paene
lacrimat, sed nōn lacrimat.
Carolus respondet, “Puellae semper lacrimant. Amīcōs
nōn dēsīderō. Multās et novās terrās vīsitābō, et hoc est
satis.”
Subitō aliquis clāmat. “Ecce! Ecce!” inquit. “Terra est!
Est Britannia!” Omnēs parātī esse iubentur et mox Carolus
et Maria in terrā novā stant. Quam laetī sunt omnēs!
ANSWER IN ENGLISH
Ubi nunc sunt Carolus Mariaque?
Dē quibus rēbus puer puellaque legēbant?
Cūr erat Rōma valida?
Cūr erant Britannī īrātī?
Cūr māter nōn est laeta?
Cūr Maria paene lacrimat?
Quid aliquis clāmat?
XX
Is quī in illō locō stat est avunculus puerī puellaeque. Est
frāter Iūliae. Avunculus Iūliam et nautam et Carolum et
Mariam diū exspectat. Undique circumspectat et nunc eōs
videt. Avunculus omnēs salūtat. Mox omnēs ad domum
avunculī eunt. Puer puellaque multa rogant et avunculus
multa nārrat. Tēctum avunculī parvum sed grātum vidētur.
Inter tēctum et viam est hortus pulcher. Circum hortum est
mūrus quī hortum tegit si aliquis eum vāstāre cupit. Flūmen
parvum prope tēctum fluit.
Posterō diē omnēs ā tēctō avunculī eunt. Ruīnās mūrī
antīquī vident. Ōlim Rōmānī ad hanc īnsulam vēnērunt quod
sociōs novōs dēsīderābant. Hic erat mūrus antīquissimus
Caesaris quī erat dux Rōmānōrum. Īnsulam oppugnāre et occupāre cupiēbat. Armātī erant Britannī et, ubi hostēs, Rōmānōs,
vidēbant, īrātī erant. Itaque diū Rōmānī ad terram
ab aquā venīre nōn audēbant. Diū in aquā manēbant. Subitō
vir fortis, quī perīculum vidēbat, clāmābat. “Properāte,
mīlitēs!” inquit. “Britannōs armātōs oppugnāte!” Ita mīlitēs
iubēbat. Itaque mīlitēs ācriter pugnābant. Posteā
Caesar mīlitēs probābat quod hoc audēbant. Rōmānī iacula
et alia tēla iaciēbant et Britannōs superābant. Propter perīculum
magnum huius bellī sociī ab Eurōpā vēnērunt et
Caesarem iūvērunt. Populus Rōmānus multās aliās terrās occupāvit.
Quamquam Caesar erat dux bonus, tamen multōs
inimīcōs Rōmae habēbat. Posteā hī eum necāvērunt.
Undique pater māterque circumspectant. Flūmina et aliās
rēs Britanniae laudant. “Habetne nunc Britannia hostēs quī
īnsulam occupāre et vāstāre cupiunt?” rogat Carolus.
“Minimē,” respondet avunculus, “sed posteā propter
hostēs ā sociīs auxilium postulābant.”
Mox Carolus et Maria ā Britanniā aberunt. In aliā terrā,
Germāniā, erunt.
ANSWER IN ENGLISH
Quis Americānōs salūtat?
Quāle est tēctum avunculī?
Ubi sunt hortus et mūrus et flūmen?
Quī mūrum antīquissimum fēcērunt?
Nārrā fābulam dē duce Rōmānō quī aliōs mīlitēs properāre et oppugnāre iubēbat.
Quid Carolus rogat?
Quid avunculus respondet?
XXI
Ubi est avunculus? Is abest. Domī in Britanniā manet,
Itaque sine amīcīs quattuor Americānī per Germāniam eunt.
Ibī nūllī amīcī eōs salūtant, sed omnēs Germāniam probant
quod populus est benignus et Americānīs nōn est inimīcus.
Quamquam agrī et silvae sunt grāta, et Americānī rūs laudant,
oppida, quoque, sunt pulchra. Per terram Germānōrum
flūmen Rhēnus fluit. Sī Carolus undique circumspectat
multōs agrōs prope flūmen videt. Ruīnās aedificī antīquī videt.
Carolus fābulās dē Germāniā legit.
Ōlim Germānī erant barbarī quī cum Rōmānīs pugnābant.
Trāns flūmen Gallī quī erant Germānīs inimīcī habitābant.
Illī barbarī agrōs Galliae saepe oppugnābant occupābantque
et oppida eōrum dēlēre cupiēbant, nam hostēs erant. Interdum
Gallī ā Rōmānīs auxilium postulābant, nam sōlī cum
barbarīs sine satis magnīs cōpiīs pugnāre nōn audēbant.
Posteā Caesar barbarōs superāvit et multōs in vincula iēcit.
Gallī Caesarem iuvērunt. Ubi Carolus hās rēs dē Caesare et
barbarīs legit eum omnēs rēs dē bellō scīre putat.
In viā oppidī in quō Carolus nunc manet vir caecus saepe
stat. Ōlim erat mīles Germānus. Nunc nōn est armātus.
Celeriter nōn ambulat. Tardus et caecus est. Sine amīcīs et
pecūniā vīta eius nōn est semper grāta. Quamquam pecūniam
nōn postulat, Carolus, tamen, eī pecūniam dat.
“Cūr es caecus?” rogat puer.
“Nocte ubi mīlitēs dormiēbant, castra nostra ab hostibus
expugnābantur,” respondet vir. “Paene dēlēta sunt. Sine
auxiliō prope ruīnās aedificī manēbāmus. Sociī perīculum
nostrum esse magnum nōn sciēbant. Diū auxilium sociōrum
exspectābāmus.”
“Quis tē servāvit?” rogat Carolus.
“Socius meus quī aderat mē servāvit,” inquit vir, “et mē
ab hostibus mōvit. Nōs nōn vidēbāmur quod erat nox.
Quamquam oculī meī vulnerātī erant, tamen socius meus mē
iuvābat et ab hostibus nōn captī sumus.”
Mīles caecus socium suum semper laudat.
ANSWER IN ENGLISH
Habentne Americānī multōs amīcōs in Germāniā?
Quālēs ōlim erant Germānī?
Quid ōlim facere cupiēbant?
Cūr Gallī ā Rōmānīs auxilium postulābant?
Cūr est hic vir caecus?
Quis hunc virum iuvābat?
XXII
Nunc post multōs diēs Carolus ūnum amīcum novum in
Germāniā habet. Amīcus est servus quī tēctum medicī cūrat.
Servus linguam Carolī intellegit nam ōlim in Americā habitāvit.
Hodiē nōn labōrat, sed cum Carolō per silvam errat.
Puerī duōs equos nigrōs habent. Eī celeriter ad silvam currunt.
Carolus equum suum incitat quod īre celeriter cupit.
Via est lāta et facilis et mox puerī in silvā sunt. Nūllae
bēstiae perīculōsae hīc errant nam silva nōn est locus perīculōsus.
Bēstiae ferae, sed parvae per tōtam silvam errant.
Servus nōmina omnium bēstiārum scit. Grātum est Carolō
cum amīcō novō per silvam errāre. Ubi rūrī est, laetus est.
Tōtum diem servus et Carolus in silvā manent. Cum est
tempus domum īre, puerī aliā viā eunt. Servus locum quī
ōlim erat domus barbarōrum mōnstrat. Ubi barbarī dormiēbant,
oppidum antīquum expugnātum et dēlētum est. Multī
barbarī vulnerātī et necātī sunt. Cēterī quī servātī sunt in
vincula iacta sunt. Carolus hās fābulās laudat et servō aliās
fābulās dē barbarīs quī ōlim in patriā suā habitābant nārrat.
Nunc equī nigrī sē nōn celeriter movent. Diēs longus fuit
sed grātus. Servus ā Carolō ad Americam invītātur. Facile
nōn erit ad Americam īre, nam servus magnam pecūniam
nōn habet.
Nocte Carolus epistulam ad Cassium scrībit. Haec dīcit:
“Mox Italiam vīsitābimus. Italia erit mihi omnium terrārum
grātissima. Cēterās terrās laudō, sed Italiam amō. Amīcus
meus novus est puer Germānus quem laudō. Nunc est tempus
ad Italiam īre parāre. Valē, Cassī.”
ANSWER IN ENGLISH
Quis est amīcus novus Carolī?
Ubi Carolus et servus errant?
Estne silva locus perīculōsus?
Cūr?
Quid puerī vidēbant ubi domum veniēbant?
Cūr nōn erit facile servum ad Americam īre?
Quem locum mox Americānī vīsitābunt?
XXIII
Hodiē omnēs Americānī laetī sunt quod in Italiā sunt. Hīc
mīles, amīcus patris, et poēta, amīcus magistrae, habitant.
Hī duo virī Rōmae tēcta habent et paucōs diēs Americānī
Rōmae manent. Tēctum mīlitīs est magnum et ex māteriā
factum. Tēctum multās rēs pulchrās habet. Pater mīlitis
multōs servōs habet. Pater nōn est dominus dūrus. Omnēs
servī, igitur, eum laudant. Nullus servus perfidus inter servōs
est. Cum dominus imperat, omnēs statim pārent.
Antīquīs temporibus Rōmānī multōs servōs habēbant.
Ita mīles nārrat. Multās rēs faciēbant. Labor eōrum nōn erat
semper facilis. Lignum portābant: agrōs curābant: cēnās
parābant; paucī servī erant magistrī puerōrum puellārumque.
Aliī erant servī quī in bellō captī sunt. Sī servī erant perfidī,
interdum diū in vinculīs tenēbantur. Servīs perfidīs vincula
nōn erant grāta. Paucī necābantur. Tum cēterī servī maestī
et timidī erant. Facile nōn erat servum bonum esse, sī dominus
malus dūrusque erat. Interdum ā tēctō dominī servī mittēbantur.
Saepe sē in fugam dabant. Tum sine auxiliō per
tōtam terram errābant. Interdum cum bēstīs ferīs pugnāre
iubēbantur. Interdum servī ā ducibus incitābantur et posteā
bellum erat. Animus servī bonī prō dominō suō pugnāre
semper parātus erat. Sī dominus et servus in perīculō erant,
servus nōn sē, sed dominum servābat. Multī servī vītam
dūram agēbant ubi dominī erant saevī.
"Servōs in Americā nōn habēmus,” inquit Maria.
"Ōlim servōs habēbātis,” respondet mīles. “Servī vestrī
erant Africānī et dominī saepe erant saevi.”
Ita, sed ūnus vir, dux magnus, repertus est. Is servīs nōn
erat inimīcus,” respondet Maria. “Bellum magnum, tamen,
XXIII
inter populōs terrae nostrae erat. Hodiē omnēs sunt amīcī.
Incolae inter sē animō bonō sunt. Hoc bellum memoriā
tenēre nōn cupiō,"
Nocte Maria omnēs rēs quās hodiē vīdit et audīvit in epistulā
scrīpsit. Eam ad magistram mīsit.
ANSWER IN ENGLISH
Quī amīcī Americānōrum Rōmae habitant?
Quāle tēctum pater mīlitis habet?
Quālis dominus est hic?
Nārrā dē vītā servōrum Rōmānōrum quī antīquis temporibus Rōmae habitābant.
Habēbantne ōlim Americānī servōs?
Quid erat nōmen ducis quī erat amīcus servōrum?
XXIV
Tēctum poētae est casa parva, ex māteriā facta. Paucōs
diēs Carolus et Maria hīc manēre cupiunt. Rōma est urbs
pulcherrima. Urbs antīqua etiam pulchrior erat quam haec.
Carolus et Maria per viās Rōmae cum poētā errant et dē
amīcā, magistrā, dīcunt putantque.
In ūnō locō erant tēcta antīquōrum rēgum Rōmae. Interdum
hī rēgēs erant dominī dūrī quibus populus, servī rēgis,
pārēre nōn cupiēbat. Paucī virī erant perfidī et sī perfidī esse
repertī sunt, posteā nōn līberī erant. Diū in vinculīs manēbant
et posteā necātī sunt. Etiam nunc Rōma rēgem habet.
Hic rēx magnum tēctum et mīlitēs quoque habet. Vīta rēgis nōn est semper facilis, nam rēx nōn est homō liber. Labor eius
quoque nōn est facilis. Servus populī Rōmānī est. Servī numquam
hominēs līberī sunt. Hic rēx in populum Rōmānum
animō bonō est. Dūrus et saevus nōn est. Populō Rōmānō
magnā cum cūrā imperat. Populus, igitur, rēgem laudat.
Interdum prope flūmen Tiberim, quod per urbem fluit, hī
trēs amīcī errant. Poēta fābulās nārrat: “Ōlim trāns flūmen
hostēs Rōmānōrum quibuscum Rōmānī saepe in bellīs pugnābant
habitābant. Posteā Rōmānī eōs superāvērunt. Fugam
eōrum memoriā tenēre semper est grātum.” Dē ānseribus
quoque, quī mīlitēs convocābant et Rōmam servābant, poēta
nārrat. Semper Rōmānī hōs ānserēs laudant. Nunc poēta et
eius amīcī prope Tiberim stant. Ā tergō clāmor audītur.
"Rēx est! Rēx venit!” clāmat poēta. Undique hominēs
properant. Carolus et poēta sine morā currunt, sed Maria
sōla manet.
"Heu!” inquit puella. “Sōla sum et timida. Ubi sunt poēta
et Carolus? Parva sum et rēgem nōn facile vidēbō.”
Equī rēgis sunt pulcherrimī. Mīlitēs prope rēgem ambulant.
Gladiōs portant. Ā dextrī et ā sinistrā rēgis sunt
mīlitēs. Ā tergō multī mīlitēs veniunt. Parātī sunt tēla conicere
sī perīculum est. Clāmōrēs hominum sunt magnī. Puella
parva lacrimat et frātrem vocat.
Carolus statim audit et mox manum sorōris tenet. Ubi Maria
esse tūta reperta est, nōn lacrimat. In altō locō trēs stant
et rēgem vident.
"In patriā vestrā nūllus rēx est, et populus sibi imperat.
Estne hoc cōnsilium bonum?" rogat poēta.
"Ita,” respondet Carolus. Ubī populus sibī imperat, laetior est.”
ANSWER IN ENGLISH
Cūr Maria lacrimat?
XXV
Paucīs ante diēbus Carolus et Maria rēgem vīdērunt. Mox
iterum laetī erunt quod nāviculam poētae vidēre poterunt.
Haec est in flūmine parvō sed nōn est prope Rōmam. Itaque
hanc urbem relinquere necesse est. Post tempus longum
Americānī flūmen parvum vident. Prope rīpam flūminis est
nāvicula, parva sed nōn angusta. Magna nāvis nōn est.
Paucī ūnō tempore in nāviculā sedēre possunt. Sine morā
omnēs viam relinquunt et ad rīpam properant.
Vesper est. Undique sunt rēs pulchrae. Ibi ānserēs natant
et clāmōrēs eōrum audīrī possunt. Aliō in locō sunt nāvēs.
In mediō fuūmine sunt saxa in quibus paucī puerī sedent. Eī
diū natāvērunt et nunc corpora eōrum sunt dēfessa. Homō
quī in rīpā stat est pater ūnīus puerī. Omnēs puerōs convocat.
Post tergum praemium habet. Quis hoc accipiet?
Quamquam māter est timida, cum poētā, tamen, it. Carolus
prope poētam manet et Maria ante frātrem sedet. Pater
māterque in locō tūtō sedent. Nāvicula quae vinculīs tenēbātur
nunc est lībera. Rīpam relinquit et mox est in mediō
flūmine. Clāmōrēs hominum quī animālia convocant audiuntur.
In summō colle homō casam aedificat. Nunc domum it.
Poēta fābulās de Rōmā nārrat. Dē Horātiō, duce forti, qui
etiam sōlus hostēs oppugnābat, nārrat. Is hostēs superāvit.
Posteā in Tiberim sē iēcit et ad rīpam tūtō natāvit. Itaque
urbs erat lībera. Puerī Rōmānī bene natāre poterant et corpora
valida habēbant.
Subitō undique sunt saxa. Via, quae inter saxa est, angusta
et perīculōsa est. Poēta omnia dē nāviculīs flūminibusque
intellegit. Māter, tamen, perīculum timet et in rīpā esse cupit.
Nunc inter saxa nāvicula nōn tam celeriter sē movet. “Heu! Heu!” exclāmat māter. Mox aut vulnerābimur aut
necābimur, quod nōn omnēs natāmus.”
"Minimē,” inquit pater, “tūtī erimus. Saepe haec nāvicula
per haec saxa tūta vēnit.”
Post tempus longum omnēs iterum ad rīpam veniunt.
Poēta in terram vincula quibus nāvicula tenētur conicit.
Laetissima est māter quod iterum lībera perīculō est.
Prope nāviculam est casa parva poētae. Hīc multās rēs
poēta scrībit. Tōtam noctem omnēs in casā manent. Diū
hanc noctem memoriā tenēbunt.
Paucīs diēbus necesse erit Rōmam relinquere. Maestī
Americānī Rōmam et poētam et mīlitem relinquent.
ANSWER IN ENGLISH
Cūr necesse est Rōmam relinquere?
Quālis est poētae nāvicula?
Quid vesperī in flūmine poēta et eius amīcī vident?
Ubi in nāviculā sedent?
Quis erat Horātius et quid faciēbat?
Cūr subitō māter timet?
Estne perīculum inter saxa? Cūr?
Quō tempore iterum est māter laeta?
XXVI
Prīma lūx est. Nōn iam est nox, sed lūx non est clāra.
Avēs nōn iam quiētem capiunt. Omnēs excitantur. Iam
arborēs ubi per tōtam noctem dormiēbant relinquunt. Nōn
iam avēs silent. Undique audīrī possunt. Ad agrōs properant.
Ibi est cōpia frūmentī et avēs cibum dēsīderant. Prīmā
lūce collēs Rōmae sunt obscūrī. Nunc Carolus et Maria et
pater et māter in summō colle Rōmae stant. Undique circumspectant.
Urbs semper nātūrā pulchra nunc etiam pulchrior
est. Flūmen nōn longē abest. Ibi paucae nāvēs nāviculaeque
vidērī possunt. Caelum nunc clārius vidētur. Ibi nūllae nūbēs
sunt et diēs erit pulcher. Diū Americānī silent ubi urbem
spectant. Maestī sunt quod hōra appropinquat ubi necesse
est Rōmam relinquere. Ubi antīquās ruīnās vident, dē temporibus
antīquīs putant: ōlim Rōmānī antīquī in illō flūmine
natābant et corpora valida habēbant. In illō locō rēgēs tēcta
sua aedifcābant. Ibi mīlitēs Rōmānī bellum parābant.
"Ubi est urbs tam pulchra quam Rōma?” rogat Iūlia.
Nūlla pulchrior est in tōtā Eurōpā.”
Subitō vir huic locō appropinquat. Quis est? Poēta amīcōs
suōs salūtat. Iam lūx est clārior et urbs clārē vidētur. Omnēs
in saxō sedent. Colloquium nōn est longum quod paene est
tempus Rōmānī relinquere. Mox poēta cum suīs amīcīs viā
angustā dē summō colle properat. Prope rīpam Tiberis
omnēs “Valēte” inquiunt. Posteā poēta sōlus domum it.
Nunc Americānī ab urbe properant. Nūlla urbs erit
grātior aut pulchrior quam Rōma,” inquit Maria. “Alia exempla
urbium antīquārum vidēre cupiō.”
Aedificia urbis nōn iam vidērī possunt. Collēs urbis parvi
videntur. Ā sinistrā et ā dextrā sunt agrī et silvae. "Omnium terrārum,” inquit Iūlia, “Italia est mihi grātissima.
ANSWER IN ENGLISH
Quō tempore nauta et Iūlia et Carolus et Maris in summō colle stant?
Cūr hīc sunt?
Quid dē Rōmā antīquā putant?
Quis appropinquat?
Ubi omnēs "Valēte" dīcunt?
XXVII
Carolus et Maria in Hispāniā sunt. Ibi nūllōs amīcōs habent
neque linguam Hispāniae intellegunt. Multa et nōta
loca huius terrae tamen vidēre cupiunt. Iam laetitiam magnam
sentiunt quod terra est tam pulchra. Ubique in arboribus
sunt avēs. Caelum est semper clārum. Multa oppida
parva inter collēs cēlantur. In hīs oppidīs Americānī manēre
cupiunt quod ibi quiētem capere possunt. In oppidis magnis
hominēs semper properant. Semper excitātī sunt.
Ōlim Hispānia rēgēs habēbat. Interdum rēgēs in urbe nōn
manēbant, sed rūrī habitābant. Saepe tēctum quod rūrī erat
magnum erat. Circum tēctum erat mūrus altus. Hodiē Carolus
et eius pater in viā prope mūrum ambulant. Portae sunt
apertae, per quās pater fīliusque hortum et tēctum inter arborēs
vident.
"Antīquīs temporibus," inquit pater, "mīlitēs circum iānuam
stābant."
"Saepe rēgēs inimīcōs quī eōs etiam necāre audēbant habēbant. Saepe pictūrās in quibus erant pīla quae paucī ex
mīlitibus portābant vīdī. Galeās et gladiōs quoque portābant.
Haec erant arma splendida. Signa in quibus erant
figūrae avium aut animālium portābantur. Tū exempla bona
hōrum signōrum antīquōrum Rōmae vīdistī. Mīlitēs Rōmānī
quoque signa in proeliīs portābant. Sīc in mediō proeliō
mīlitēs loca sua nōscēbant."
Nox iam appropinquat et lūx diēī post collēs cēlātur. Ex
summō colle nauta et fīlius eius nūbēs spectant. Omnēs rēs
nātūrā silent, quod tempus paene est hominēs animāliaque dormīre. Hispānia est terra grāta. Collēs sunt pulchrī.
Populus Hispānus est amīcus. Cibus est bonus. Ubīque laetitia
incolārum vidētur. Quamquam Hispānia est terra bona
et nōta, Carolus et Maria laetitiam nunc sentiunt quod crās
domum ībunt. Prīmā lūce Hispāniam relinquent.
ANSWER IN ENGLISH
Cūr Americānī Hispāniam laudant?
Cūr Carolus et pater dē rēgibus colloquium habent?
Nārrā dē signīs mīlitum.
XXVIII
Prīmā lūce Carolus excitātus est. Clāmōrēs nautārum quī
multās rēs parābant Carolum excitābant. Puer nōn iam
dormīre poterat. Ē fenestrā spectābat. Ibi portum magnum
Americae vidēbat. Laetitiam novam sentiēbat quod iterum
gentem suam vidēbat. Aedificia urbis nōn iam cēlābantur et
Carolō splendida nunc vidēbantur. Etiam figūrae hominum in
terrā vidēbantur. Puer nautās spectāre cōnstituit. Itaque sine
morā mātrem patremque relīquit et ad locum in quō nautae
labōrābant properāvit. Ubīque multa portābantur. Ūnus ex
nautīs, quī aliīs imperābat et īnsignī splendidō ducis ōrnābātur,
Carolum nōvit quod pater puerī erat nōtus eī. Ubi nauta
puerum vīdit, “Hūc venī!” inquit. “Esne laetus quod Americae
appropinquāmus?"” rogāvit.
Ita,” respondit puer. “Diū ab Americā āfuī et omnium
terrārum America est mihi grātissima et cārissima. Gēns
bona et magna est, et per omnēs terrās fāma eius est magna.
Cīvis Americānus sum et gentem meam amō.”
"Cīvis Americānus nōn sum,” inquit nauta. “Britannus
sum sed patriam tuam amō. Ōlim Britannī erant hostēs
Americae et inter hās duās gentēs erat bellum longum. Sed
hoc memoriā tenēre nōn bonum est.
Hoc sciō,” respondit Carolus. “Multī et fortēs mīlitēs
multīs in proeliīs pugnābant et Britannī et Americānī. Pater
mihi fābulās dē duce Americānō maximō nārrāvit. Hieme
ubi mīlitēs perterritī erant et dēfessī quoque et hostēs multās
rēs rapiēbant, hic dux mīlitēs parvīs nāvigiīs trāns flūmen
portāvit. Illīs temporibus ducēs nōn erant ignāvī. Sīc semper
magnās rēs faciēbant et sīc nōtī omnibus erant.”
Nunc nāvis magna in portū stābat. Prīmum eī quī in summā nāvī stābant amīcōs quī in terrā exspectābant salūtāvērunt.
Signum dabātur. Deinde dē nāvī ad terram iērunt.
Ubi per portās ambulāverant, tandem cum amīcīs omnēs laetē
stābant.
ANSWER IN ENGLISH
Quid Carolum excitābat?
Cūr Carolus laetitiam novam sentiēbat?
Quōcum Carolus colloquium habēbat?
Quid erat nōmen huius bellī?
Quis erat dux Americānus quī hieme mīlitēs trāns flūmen nāvigiīs parvīs dūcēbat?
XXIX
Herī māne prīmum pater, “Hūc venīte,” inquit, “Carole
et Maria. Mox necesse erit mē et mātrem iter facere. Paucōs
diēs aberimus. Cupitisne vōs cum fīnitimō nostrō manēre?”
Carolus erat laetus quod fīlius fīnitimī mīles est. Hic mīles
patrem mātremque nunc vīsitābat. Deinde, ubi omnēs rēs
cōnstitūtae et parātae erant, omnēs domum relīquērunt.
Fīlius fīnitimī in castrīs cum aliīs mīlitibus habitat. Hic
habitat pars exercitūs Americānī. Exercitus semper parātus
est sī bellum ab aliīs gentibus parātur. Facile nōn semper est
sed dūrum in hīs castrīs labōrāre. Carolus fābulās fīlī fīnitimī
laetē audit. Haec mīles nārrat. Ante portās castrōrum duo
vigilēs stant. Ē castrīs prōspectant et sī perīculum vident
mīlitēs monent. Saepe hōrae vigilibus longae videntur. Castra
sunt magna. Ubīque sunt mīlitēs. In hāc parte sunt
tabernācula et tēcta mīlitum et ducum. In aliā parte sunt
agrī magnī quō in locō virī mīlitēs esse parant. Aliī moenia
aedificant, aliī vāllum parant. Ubīque sunt nūntiī, servī ducum,
quī epistulās portant. In proeliō mīlitēs agmen longum
faciunt et ad moenia hostium iter faciunt et impetum magnum
faciunt. Hostēs aut sē post vāllum cēlant quod perterritī
sunt aut agmen nostrum ā tergō oppugnant. Facile nōn semper
est mīlitem in exercitū esse. Per noctēs et diēs longōs
labōrant. Saepe fīnis diēī est eīs grātus. Sī mīlitēs ā duce
īnsignī splendidō ōrnantur, laetē labōrant. Ignāvī nōn sunt.
Prope castra nostra est aqua. In parvō portū sunt pauca
nāvigia. Hūc post hōrās longās diēī mīlitēs veniunt et quiētem
capiunt.
Post paucōs diēs Carolus domī est. Nocte ubi dormit,
mīlitēs videt. Ante vāllum est vigil Gallicus quī undique prōspectat. Vigil hostēs videt et audit. Quamquam nox est,
īnsignia hostium vidērī possunt, nam lūna est clāra. Prīmum
vigil mīlitēs et cīvēs suōs excitat. Deinde eī ad moenia currunt.
Proelium est dūrum, sed tandem Gallicī castra sua
servant.
Posterō diē Carolus et Cassius in hortō sunt mīlitēs.
ANSWER IN ENGLISH
Cūr herī erat Carolus laetus?
Cūr fīlius fīnitimī nōn domī habitat?
Nārrā dē castrīs in quibus is habitat.
Ubi Carolus vigilem Gallicum videt?
XXX
Longē scholā est mōns parvus. Quamquam iter est longum
et necesse est in carrīs īre, hodiē tōtum diem ibi discipulī
cum magistrā manent. Mōns est locus grātus et diēs est
idōneus ad iter. Quamquam mōns nōn est altus, ē summō
monte oppidum vidētis, sī caelum est clārum et nūllae nūbēs
sunt in caelō. Prope montem est flūmen parvum in quō discipulī
natant et paucae nāviculae videntur. Ā dextrā et trāns
fūmen oppidum vidētis. In ulteriōre rīpā et inter oppidum
et lūmen sunt agrī et collēs parvī.
Diū magistra et discipulī errant. Pars eōrum dēfessa est
quod diū in flūmine natat. Itaque paucī in saxō magnō sedent.
“Hic est locus ad cēnam idōneus,” inquit magistra.
"Cupitisne hīc cēnam ēsse?" Omnēs ita cupiunt. Post cēnam
discipulī fābulam dēsīderant. Prīmō magistra silet. Deinde
haec nārrat:
"Undique circumspectāte, discipulī; prope hunc montem
est flūmen quod Tiberis appellātur. In ulteriōre rīpā sunt
agrī Etrūscōrum, hostēs Rōmānōrum, quī in illō locō moenia
habent. Impetum in Rōmānōs facere cupiunt. Vigilēs quī ē
vāllō prōspectant prope portās castrōrum stant. Etrūscī quoque
sunt. Ubīque nūntiī currunt."
"Ecce! Ecce!" clāmant puerī; “Rōmānī sumus. Agmen
longum hostium, quī ad urbem nostram iter faciunt, paene
vidēmus.”
"Silēte," inquit magistra, et audīte. Illīs temporibus
Rōma nōn erat magna sed moenia bona habēbat. Rōma cīvēs
et mīlitēs magnae virtūtis habēbat. Exercitus erat magnae
virtūtis. Etrūscī quoque erant fortēs. Rōmam occupāre cupiēbant.
Ūnus collis, Iāniculum appellātus, ab Etrūscis occupātus erat. Cīvēs perterritī erant. Ab Etrūscīs superābantur.
Deōs auxilium rogābant. Ipsum patrem deōrum auxilium
rogābant. Illīs temporibus deī ipsī in bellō cum virīs pugnābant.
Ita Rōmānī putābant. Etrūscī domum magnam praedam
portāre parātī erant, sed posteā, ubi Etrūscī superātī
sunt, Rōmānī deōs sē iūvisse sciēbant.”
"Hōs Etrūscōs barbarōs nōn probō,” inquit ūnus puer
parvus.
"Barbarī nōn erant,” respondet magistra. “Aedificia pulchra
habēbant. Pulchrae erant pictūrae eōrum. Rēgēs et exercitum
habēbant. Deī Etrūscōrum erant multī et Etrūscī
cōnsilia deōrum semper sciēbant.”
Vesper est. Tempus domum īre est. Hic est fīnis fābulae.
ANSWER IN ENGLISH
Ubi sunt discipulī in hāc fābulā?
Cūr cst fābula magistrae discipulīs tam grāta?
Quālēs fīnitimī erant Etrūscī? (Omnia nārrā.)
XXXI
Aestāte Cassius domī est et cum patre in agrīs labōrat.
Domō nōn saepe abest quod in agrīs multās rēs facere necesse
est. Sī puer abest, pater sōlus labōrat. Aestāte, igitur, Cassius
amīcōs nōn saepe videt. Herī pater hoc dīxit: "Tū, mī
fīlī, bene labōrāvistī et praemium tibi dabō. Per tōtum diem
nōn necesse est labōrāre. Sī ita cupis, ad oppidum ī."
Hoc cōnsilium erat grātum puerō. Posteā eōdem diē Cassius
oppidō appropinquāvit. Deinde in aedificium magnum
vēnit. Ibi virī et fēminae pictūrās spectāvērunt. Ante Cassium
in pictūrīs erant mīlitēs quī multās rēs faciēbant. Imperātor,
Iūlius appellātus, erat vir magnae virtūtis. Multōs mīlitēs
dūcēbat. Ante imperātōrem erat legiō magna quae tria mīlia
mīlitum habēbat. Mīlitēs arma et signum portābant et hostēs
vincere parātī erant. Dux imperābat et legiō in duās partēs
dīvīsa est. Alia ad dextram iter faciēbat, alia ad sinistram.
Trāns flūmen aliī mīlitēs castra sub monte ulteriōre, locō
idōneō, pōnēbant. Imperātor illīus legiōnis nōn erat īdem.
Ille imperātor erat hostis. Prīmus imperātor ipse mīlitēs dē
perīculō monēbat. Deinde legiōnem ad hostēs dūxit. Proelium
erat dūrum et inīquumn quod magna erat legiō primī
imperātōris. Undique erat nix alta quod erat hiems. Per nivem
altam iter facere nōn est facile. Hostēs legiōnem parvam
habēbant. Ex duōbus mīlibus mīlitum circiter mīlle mīlitēs
necātī sunt. Magna erat praeda. Reliquī hostēs, quī nōn
vulnerātī sunt, per silvās collēsque properābant. Fuga eōrum
erat grāta legiōnī magnae. In proeliō hostēs victī sunt. Post
proelium imperātor magnae legiōnis, “Ō mīlitēs,” inquit,
"auxiliō ipsōrum deōrum et virtūte vestrā vīcimus. Eādem
virtūte gentem nostram per omnēs terrās nōtam faciēmus. Haec et aliās rēs imperātor dīxit et mīlitēs laetitiam sēnsērunt.
Diū Cassius spectābat. Iterum eāsdem pictūrās vīdit.
Subitō erant nūllae pictūrae, et ubīque in aedificiō lūx erat
clāra. Puer undique circumspectābat et ecce! nēmō vidēbātur,
nam sōlus erat Cassius. Paene timidus erat. Ex
aedificiō cucurrit. Iter puerī erat longum sed pater eum in viā
exspectābat.
ANSWER IN ENGLISH
Quem ad locum hodiē Cassius it? Cūr?
Quālis imperātor est Iūlius?
Cūr erat proelium dūrum inīquumque?
Quī superātī sunt?
Cūr posteā Cassius paene timidus erat?
XXXII
Carolus et Cassius erunt mīlitēs ubi erunt virī. Sīc dēsīderant.
Itaque fābulās magistrae dē bellīs antīquīs laetē audiunt.
Hodiē quod nix est alta et diēs nōn est grātus, in scholā
discipulī manent. Magistra haec legit. Legiō Rōmāna interdum
circiter tria mīlia mīlitum habēbat. Exercitus multōs
ducēs habēbat. Aliī erant lēgātī, aliī erant centuriōnēs. Imperātor
omnī exercituī imperābat. Centuriōnēs centum mīlitēs
dūcēbant. Tōtus exercitus ācriter pugnābat ubi perīculum
erat grave. Sī imperātor hostēs vincēbat, interdum corōnam
ā cīvitāte excipiēbat. Haec erat praemium. Sīc Rōmānī
imperātōrēs bonōs laudābant.
Omnēs discipulī hās fābulās laudant. Aestāte eī in silvā
sunt et mīlitēs sunt. In duās partēs dīvīsī sunt. Ūna pars
agmen facit et ad flūmen prōcēdit. Sub colle quīdam ex discipulīs
castra pōnunt. Locus nōn est inīquus. Reliquī multās
rēs faciunt. Aliī sunt nūntī, aliī sunt vigilēs. Alia pars
discipulōrum est exercitus hostium. Signum datur et hostēs apprpinquant.
Tēla iaciunt et nūntiōs in omnēs partēs mittunt.
Carolus et eius comitēs vāllum celeriter aedificant quod
impetūs hostium timent. Post hoc vāllum sē cēlant. Tēla
hostium ā comitibus Carolī excipiuntur et iterum eadem ad
hostēs mittuntur. Proelium graviter pugnātur. Lēgātī
centuriōnēsque bene dūcunt. Tandem fuga hostium est grāta
Carolō et eius comitibus. Nēmō interficitur. Subitō signum
audītur. Magistra vocat. Discipulī respondent. Fīnis
proelī est.
ANSWER IN ENGLISH
Quot mīlitēs legiō Rōmānā habēbat?
Quis omnī exercituī imperābat?
Quī erant centuriōnēs?
Cūr posterō diē discipulī in duās partēs dīvīsī sunt?
Quī vīcērunt?
XXXIII
Paucīs ante diēbus Iūlia epistulam accēpit. Amīca Iūliae
quae in urbe habitat eam vidēre maximē vult. Itaque māter
Carolī et Mariae ad tēctum amīcae invītātur. Laeta est quod
diū amīcam nōn vīdit. Quamquam via est longa et paucōs
diēs aberit, iter facere cōnstituit.
Tandem omnia sunt parāta et Iūlia ā casā discēdit et ad
urbem prōcēdit. Nunc nēmō est in casā. Omnēs absunt.
Pater in nāvigiō est. Per noctēs Carolus cum Cassiō, Maria
cum Helenā manet. Itaque nocte nēmō domī est. Eruntne
omnia tūta?” rogat Maria. “Ita,” respondet māter, “quod
Claudius saepe hūc ex oppido veniet et casam dēfendet. Nōn
est necesse timēre.” Deinde iānuam casae claudit.
In urbe amīca Iūliam salūtat. Laetae sunt hae amīcae ubi
dē temporibus quibus erant puellae colloquium habent.
Amīca urbem suam laudat et multa loca Iūliae mōnstrāre
vult. In ūnō aedificiō sunt tēla et rēs antīquae bellī. Iūlia
haec laudat et dē fīliō suō putat. Tēla quibus lēgātī et
centuriōnēs, quī centum mīlitēs dūcēbant, sē et cīvitātem dēfendērunt,
Iūlia laudat. Corōnam, quam dux fortis excēpit, videt.
Diū inter rēs antīquās Iūlia et amīca manent. Deinde iterum
per viās urbis īre volunt. Iūlia dōna ad fīlium fīliamque ferre
vult. Dōna erunt grāta. Quod Carolus et comitēs eius bellum
saepe in hortō gerunt, Iūlia hastās et quaedam alia tēla fert.
Hīs tēlīs enim puerī sē ab hostibus dēfendent. Hastae sunt
longae et gravēs, sed mīlitem bene dēfendunt. Difficile est hās
iacere. Difficile est hās excipere et iterum ad hostēs mittere.
Dē hīs omnibus Iūlia putat et laeta est.
Tandem "Valēte" Iūlia et amīca eius dīcunt, et Iūlia
domum prōcēdit. Magnā cum laetitiā puer puellaque mātrem in oppidō accipiunt. Ubi omnēs casae appropinquant, Maria,
"Aliquis ante iānuam nostram stat!” inquit. Omnēs ad casam
currunt.
"Claudius sum,” inquit vir; “casam tuam, Iūlia, dēfendō.
Herī nocte in viā ambulābam. Subitō lūcem in casā vīdī et
aliquem ibi esse scīvī. Quod latrōnēs timēbam, fīnitimōs celeriter
vocāvī. Ego et paucī fīnitimī latrōnēs ē casā expulimus.
Quīdam ē latrōnibus vulnerātī sed nōn interfectī sunt. Posteā
paucī captī sunt. Per reliquam noctem hīc mānsimus, quod
iānua claudī nōn potest. Heu! Paucae rēs ē casā portātae
sunt.”
Iūlia Claudiō grātiās agit ubi ille ā casā discēdit. Pecūnia
quae erat in mēnsā reperīrī nōn potest. Latrōnēs hanc habent,
sed parva est et māter nōn est maesta. Iterum omnēs
sunt laetī quod nunc omnēs domī sunt.
ANSWER IN ENGLISH
Quod iter Iūlia in hāc fābulā facit?
Quis casam Iūliae dēfendit?
Quāle aedificium Iūlia et amīca vīsitant?
Quālia dōna Iūlia domum fert?
Cūr Claudius ante iānuam casae stat?
Quid latrōnēs rapiunt?
XXXIV
Herī vir ad casam nautae vēnit. Ubi sonitus pedum eius
audītus est, Maria ad iānuam cucurrit quod fīnitimum
exspectābat. Ibi avunculus quī in Britanniā habitat stābat.
Nēmō eum exspectābat quod nūllam epistulam mīserat.
Omnēs, tamen, erant laetī. Trāns mare in magnā urbe in quā
sunt multa perīcula avunculus habitat. Avunculus, vir fortis,
urbem dēfendit. Multī latrōnēs enim hūc veniunt. Tum est
nūlla pāx et cīvēs sē dēfendere et urbem mūnīre necesse est.
Cīvēs latrōnēs expellere maximē volunt. Hoc saepe difficile
est et cīvēs sōlī hoc facere nōn possunt. Auxilium habēre
volunt. Avunculus et comitēs eius hoc auxilium ferunt. Interdum
proelia cum latrōnibus geruntur. Sīc enim necesse est
pācem facere. Tēla avunculī sunt bona quamquam hastae
gravēs atque gladiī nōn sunt. Latrōnēs quoque tēla habent.
Sī latrōnēs sē capī putant, cīvēs interdum interficiunt. Nocte
ubi cīvēs somnō sē dant, latrōnēs per viās celeriter ambulant.
Tēcta non semper mūnīta sunt. Fenestrae sunt apertae.
Quod cīvēs sonitum pedum latrōnum nōn semper audiunt,
nēmō latrōnēs, quī multās rēs ē tēctīs portant, videt.
Latrōnēs igitur discēdunt. Māne posterō diē avunculus et comitēs
eius vocantur et diū per viās errant. Sī latrōnēs capiuntur,
hī virī malī diū in vinculīs tenentur aut interficiuntur.
Nunc Maria quae in grāmine sub umbrā arboris et ante
pedēs avunculī iacet fābulās tantōrum perīculōrum audit.
"Nōn tanta perīcula sunt, ut putō, in nostrīs urbibus," inquit
puella. Avunculus “Maiōra perīcula,” respondet, “in urbibus
vestrīs quam trāns mare reperiuntur. In urbe meā paucī cīvēs
ā latrōnibus interficiuntur.”
ANSWER IN ENGLISH
Quis herī ad casam nautae vēnit?
Cūr Iūlia eum nōn exspectābat?
Quid is facit ubi domī est?
Cūr necesse est tēla bona habēre?
Quid Maria dē urbibus Americae putat?
XXXV
Fuistisne umquam Rōmae? Scītisne multās rēs dē rē pūblicā
Rōmānā? Pauca dē hīs omnibus Maria in scholā discit.
Nunc in grāmine iacet. Umbra arboris est grāta quod est
aestās. Ex librō haec legit:
Primō rēgēs Rōmam regēbant. Posteā Rōma duōs cōnsulēs habēbat.
Eī rem pūblicam regēbant. Cōnsul erat prīmus magistrātus Rōmae et
multa officia habēbat. Cōnsulēs haec officia numquam neglegēbant nisī
perfidī erant. Multī cōnsulēs erant virī magnae virtūtis. Bella cum hostibus
terrā marique gerēbant. Aliī pācem petēbant. Hīs temporibus Rōmae
sonitus armōrum atque pedum mīlitum nōn audiēbātur. Fēlīx erat rēs
pūblica, ut saepe dīcitur, cuius cōnsul pācem petēbat. Sī umquam rēs
pūblica ab hostibus in bellō premēbātur, cōnsulēs erant imperātōrēs exercitūs
et summum imperium habēbant.
Alius magistrātus reī pūblicae Rōmānae erat quaestor. Nōn erat prīmus
magistrātus et eius officia nōn erant tanta. Ūnum ex officiīs quaestōris erat
pecūniās pūblicās servāre.
Olim, ubi urbs ā cīvibus malīs premēbātur, cōnsul urbem vigilibus atque
mīlitibus mūnīvit. Illō tempore neque somnus cīvium bonōrum neque
vītae magistrītuum erant tūtae. Sub umbrā noctis paucī quī cum necāre
volēbant ad tēctum cōnsulis prōcēdēbant. Cōnsul sē atque urbem dīligenter
dēfendit. Fēlīx erat Rōma quae ā tantō perīculō ā cōnsule servāta est.
Maria linguam Latīnam discere cupit quod haec est lingua
huius gentis maximae. “Ipsa quae cōnsul dīxit legere
poterō,” inquit puella. “Cōnsulem quī tantum perīculum ex
urbe expulit semper memoriā tenēbō.”
ANSWER IN ENGLISH
In quō locō Maria nunc librum suum legit?
Quae officia cōnsul habēbat?
Quid erat ūnum officium quaestōris?
Nārrā dē ūnō cōnsule quī urbem ā perīculō servāvit?
XXXVI
Quamquam fīnis diēī est, discipulī statim domum nōn sunt.
Altera pars discipulōrum est exercitus quī salūtem cīvitātis
dēfendit. Altera pars est exercitus latrōnum quī in silvā habitant
et urbem saepe oppugnant. Numerus utriusque exercitūs
est parvus, sed discipulī numerum esse magnum putant.
Nunc septem mīlitēs ad silvam properant. In silvā septem
aliī discipulī (latrōnēs) mīlitēs exspectant. In silvā est castellum
latrōnum. Intrā castellum latrōnēs latent. Cōnsul ipse,
prīmus magistrātus cīvitātis, mīlitēs dūcit. Bonus est et
officium numquam neglegit. Salūtem reī pūblicae dēfendit.
Cīvēs bene regit. Semper pācem petit, sed sī hostēs umquam
eōs premunt, cōnsul hostēs ā fīnibus suīs repellit. Summum
imperium habet. Fēlīcēs sunt mīlitēs cuius imperātor est cōnsul.
Ubi mīlitēs castellō appropinquant cōnsul explōrātōrem mittit. Necesse est explōrātōremn cōnsilia latrōnum cognōscere.
Hoc, autem, est difficile. Quaestor est vir magnae virtūtis.
Cōnsul eum mittit.
Inter mīlitēs et castellum latrōnum est parvum flūmen.
Nisi pōns ā latrōnibus dēfendētur, mox mīlitēs trāns pontem
sub colle erunt. Diū signum explōrātōris exspectant. Post
arborem prope castellum quaestor stat. Cōnsilia latrōnum
audit. Subitō mīlitēs aliquid albī vident. Hoc est signum.
Trāns pontem cōnsul mīlitēs dūcit. Ē castellō tēla iaciuntur,
sed alia tēla ā mīlitibus mittuntur. Mox imperātor latrōnum
ē castellō properat. Mīlitēs repellere nōn potest quod comitēs
ignāvī sunt. Pācem petit. Imperātōrēs inter sē dīcunt. Alter
imperat, alter pāret. Latrōnēs capiuntur et diū in vinculīs
manent. Multōs annōs per tōtam terram est pāx. Rēs pūblica
tandem lībera est.
Subitō sonitus audītur. Quid est? Hoc est signum ā magistrā
datum. Nōn est signum ad oppugnandum. Tempus
est domum īre. Utraque pars discipulōrum signō pāret. Uterque
imperātor hoc dīcit: “Hic est fīnis bellī. Crās iterum
mīlitēs atque latrōnēs erimus.”
ANSWER IN ENGLISH
Quī sunt latrōnēs?
Quālis exercitus est altera pars discipulōrum?
Quis mīlitēs dūcit?
Quālis vir est dux?
Cūr cōnsul explōrātōrem mittit? Quis est?
Quō tempore imperātor mīlitēs trāns pontem dūcit?
Quis prīmum pācem petit? Cūr?
XXXVII
Paucīs ante diēbus vir ad casam nautae pervēnit. Ubi Iūlia
eum nōn esse validum, sed dēfessum aegrumque cognōvit,
virum in casam invītāvit. Diū vir maestus silēbat. Maria eī
cibum atque aquam dedit. Post quiētem longam vir fābulam
dē vītā suā nārrāvit:
"Quamquam nunc exsul sum, ōlim, tamen, laetus in patriā
meā habitābam. Semper parātus eram salūtem patriae atque
rēgem dēfendere. Septem annōs in exercitū rēgis eram
explōrātor. Explōrātor ante exercitum it et viās cognōscit. Per
explōrātōrēs imperātor locum hostium cognōscit. Nihil timēbam,
nōn etiam hostēs fortissimōs. Quīdam ex cīvibus, autem,
erant inimīcī rēgis. 'Līberī esse cupimus,' inquiunt. Sine
rēge regēmus. Sī sapiēns eris nōbīscum veniēs et cōpiās rēgis
repellēmus. Exercitus noster victōriam habēbit. Hōc modō
līberī esse poterimus. Victōria nostra per omnēs terrās erit
nōta."
"Intrā moenia urbis vōcēs inimīcōrum īrātōrum audīrī
poterant. Tandem proelium parvum gestum est. Multa tēla
iēcimus. At cōpiae nostrae nōn erant satis magnae et legiō
rēgis magnā vī finem bellī celeriter fēcit. Posteā rēx īrātus
omnēs inimīcōs convocāvit et sīc dīxit: 'Inimīcōs meōs in
eādem patriā mēcum manēre nōn sinam. Cum bonīs cīvibus
eōs habitāre nōn sinam. Rēx sapiēns sum. Statim exsulēs
eritis. Salūs patriae meae est cāra mihi.'"
"Quō modō hūc pervēnistī?” rogāvit Maria.
"Mē in fugam dedī et multōs diēs intrā castellum antīquum
prope pontem latēbam," vir miserā vōce respondit.
"Nēmō mē vīdit. Nāvem exspectāvī. In eā nāvī labōrāvī.
Mare trānsīvī. Nihil nunc habeō et diū per terram errāvī et cibum pecūniamque rogāvī. Quandō iterum domum vidēbō?
Hoc nōn spērō. Nihil spērō. Tantum mare patriam meam ab
hāc terrā dīvidit. Fēlīx nōn sum. Sapiēns nōn eram ubi in
numerō hostium eram. Sī umquam iterum patriam vidēbō,
quanta erit laetitia mea! Iterum perfidus nōn erō.”
Eādem nocte agricola nautam vīsitāvit. Virum miserum
vīdit et fābulam eius audīvit. “Mox,” inquit agricola, “auxilium
dēsīderābō quod in agrīs necesse est multās rēs facere.
Cupisne mēcum labōrāre?”
“Hoc maximē volō,” respondit vir. Nunc uterque erat
laetus; alter quod auxilium habitūrus erat, alter quod
labōrāre cupīvit.
ANSWER IN ENGLISH
Quandō vir ad casam nautae pervēnit?
Quālis vir erat?
Eratne hic vir semper perfidus?
Cūr perfidus fiēbat?
Cūr erat exsul?
Quō modō sentiēbat?
Quō modō agricola auxilium dabat?
XXXVIII
Nox est et in casā nautae est agricola, pater Cassī. Omnēs
prope focum sedent et virī fābulās nārrant. Haec est fābula
agricolae.
"Ōlim multīs ante annīs ad oppidum frūmentum ferēbam.
Illīs temporibus oppidum longē aberat. Equī erant tardī et
saepe necesse erat sērā hōrā per silvam redīre. Ubi in oppidum
pervēnī, multī aliī agricolae hūc convēnerant et colloquium
erat longum et omnibus grātum. Vesper appropinquābat
et erat tempus domum redīre. Tandem cum pecūniā
quam prō frūmentō accēperam iter facere coepī. Nihil timēbam.
Nihil perīculī in cōnspectū erat. Ubīque erat pāx.
Lūna erat magna et clāra. Quandō pontem trānsīre coepī,
subitō ā dextrā et ā sinistrā duo virī erant in cōnspectū. Alter
corpus parvum sed vōcem magnam habēbat; alter erat vir
magnā vī. Carrō statim appropinquāvērunt. Vir parvus
magnā vōce hōc modō clāmāvit: “Stā! Quantam pecūniam
habēs? Eam nōbis dā. Properā. Sī id nōn faciēs, tē occīdēmus.
"Primō nihil respondī neque fēcī. Deinde, quod illī virī
magnā vī vidēbantur et impetum eōrum timuī, cōnsilium
celeriter cēpī. Hōc modō mēcum dīxī: 'Nūlla arma habeō
et nūllōs sociōs. Nihil conicere possum. Sīc mē dēfendere nōn
possum. Salūtem in fugā petam. Paene exsul sum. At sī ego
homō sapiēns sum, pecūniam meam rapī nōn sinam. Equī
sōlī mē servābunt.'
"Nunc latrōnēs in summō carrō stābant. Subitō equōs
meōs incitāvī. Latrōnēs, quī id nōn exspectābant, nōn iam in
carrō stūre poterant. Subitō in grāmine iacēbant. Tergum
meum vertī et ē cōnspectū eōrum properāvī. Celeriter equī meī currēbant. Diū, autem, vōcēs latrōnum audīvī. Diū clāmōrēs
eōrum mē perterrēbant. Pontem tūtō trānsieram.
Etiam equī perīculum impetūs sentīre vidēbantur. Usque ad
iānuam stabulī magnā vī cucurrērunt. Victōria mea erat
grāta. Amīcī meī mē nōbilem fortemque putābant.”
Agricola fīnem fābulae facit. Sērō ē cōnspectū nautae et
casae eius agricola domum redit. Focus est locus grātus
Carolō et Mariae quī agricolam mox reditūrum esse spērant.
Circum focum multās hōrās laetās puer et puella agunt.
ANSWER IN ENGLISH
Ubi omnēs sedent?
Cūr agricola sērō per silvam veniēbat?
Quālēs virī erant latrōnēs?
Quid parvus vir dīxit?
Quō modō agricola sē dēfendit?
XXXIX
Paucīs ante diēbus discipulī castellum aedificāre cōnstituērunt.
Altera pars māteriam parābat, altera castellum aedificāre
coepit. Quīdam puerī in silvam prōcēdēbant. Secūrēs
sūmēbant quod cōpiam māteriae habēre necesse erat. Secūribus
paucās arborēs parvās caedēbant. Cum arboribus ad
scholam redībant. Hīc altera pars discipulōrum omnia dispōnēbat.
Quandō omnia disposita erant et castellum factum
erat, septem discipulī in castellum convēnērunt. Dē impetū
barbarōrum monitī erant et omnēs agricolae domōs suās relīquerant
et hīc salūtem petēbant.
Duo ē discipulīs, virī nōbilēs magnā vī, ducēs factī sunt.
Necesse erat ducēs huius generis habēre. Trāns flūmen ē castellō
tabernācula barbarōrum facile vidēbantur. (Ibi erant
nūllī barbarī, sed cēterī discipulī.) Herī agricolae pontem frēgērunt.
Ita enim barbarōs flūmen trānsīre nōn posse putābant.
Sed barbarī nāviculās habēbant. Agricolae castellum
relinquere nōlēbant neque audēbant nam barbarī ad impetum
faciendum parātī erant.
Intereā usque ad flūmen agmen barbarōrum iter faciēbat.
Nāviculīs flūmen trānsībat. Barbarī castellō appropinquābant.
Terga nōn vertēbant et ubi ad castellum succēdēbant,
impetum fēcērunt. Proelium erat longum. Agricolae intrā
castellum ācriter pugnābant sed barbarōs ā castello pellere
nōn poterant. Castellum huius generis nōn erat validum.
Barbarī iānuam castellī frangēbant. Usque in castellum vēnērunt
et agricolās perterritōs expulērunt. Multī occīsī erant.
Subitō in cōnspectū agricolārum agmen sociōrum vidēbātur.
Apud agricolās laetitia erat magna. Quamquam sērī erant
sociī (paene prīma vigilia erat) agricolās servābant. Agmen ad castellum succēdēbat. Statim dux sociōrum perīculum vīdit.
Signa vertī iussit et barbarōs ante sē pepulit.
Post proelium discipulī castellum restituērunt. Fenestrae
et iānuae frāctae restitūtae sunt. Crās aliud proelium erit.
ANSWER IN ENGLISH
Quid paucīs ante diēbus discipulī cōnstituērunt?
Ubi agricolae manēbant?
Quī erant trāns flūmen?
Cūr agricolae castellum relinquere nōlēbant?
Quī agricolās servābant?
Cūr post proelium castellum restituere necesse erat?
XL
Ōlim vesperī magistra cum discipulīs ad silvam it. Cēnam
portāvērunt. Secūrēs sūmpsērunt. Puerī arborēs parvās secūribus
suīs cecīdērunt frēgēruntque quod ignem facere voluērunt.
Post cēnam omnēs circum ignem sē disposuērunt.
Intereā discipulī fābulam postulāvērunt. Hōc modō magistra
nārrāre incēpit:
Multīs ante annīs per hās ipsās silvās prīmī incolae
Americānī errābant. Barbarī ab hostibus Britannīs appellābantur.
Saepe apud hōs incolās ignēs huius generis vidēbantur.
Apud Britannōs cōnspectus eōrum ignium signum perīculī
esse putābātur, quandō ipsī aut fugiēbant aut in castella sē
recipiēbant et per vigiliās noctis sine quiēte sē dēfendēbant.
Saepe Britannī secūrēs sūmēbant et arborēs caedēbant. Tum
castella validiōra faciēbant.
"Multī barbarī, autem, erant benignī et aliōs incolās occīdere
nōlēbant, sed saepe iniūriae hostium eōrum erant
magnae. Posteā ubi barbarī ē rēgnō suō ab hostibus pellēbantur
ipsī saevī et dūrī fiēbant. Semper paucī ex barbarīs
cum hostibus pācem restituere volēbant. Tum hostēs eōrum
ad ignem magnum invītābantur et erat pāx. At intereā hostēs
erant perfidī. Tum barbarī impetūs magnōs facere cōnstituēbant.
Usque ad castella hostium succēdēbant et castella circumveniēbant.
Hostēs ē castellīs exīre nōn poterant quod undique
castella circumventa sunt.
"Barbarī nōn semper pugnābant. Saepe cantābant et
saltābant. Interdum animālia capiēbant. Equōs validōs habēbant
et bonī equitēs in summō honōre habēbantur. Nōnne
vōs etiam nunc in animīs vestrīs sonitum pedum equōrum
paene audītis?” Diū omnēs siluērunt. Postrēmō “Habēbanturne fēminae in
summō honōre?” rogāvit Maria.
“Minimē,” respondit magistra. “Fēminae, autem, nōn
erant semper miserae quamquam officia eārum erant magna
difficiliaque.”
Post fīnem fābulae Maria Utra est grātior vīta,” rogāvit,
“nostra an vīta barbarōrum?”
“Nostra,” clāmāvērunt puellae. At puerī ita nōn putāvērunt.
ANSWER IN ENGLISH
Quō modō discipulī ignem faciēbant?
Quid Britannī fēcērunt quandō ignēs barbarōrum vidēbantur?
Erantne omnēs barbarī saevī?
Quō modō pāx cum hostibus eōrum restitūta est?
Quālis erat vīta barbarōrum quandō nōn pugnābant?
Nārrā dē fēminīs eōrum.
LESSON VOCABULARIES
(Roman numerals denote classes of words as explained in Author’s Foreword)
LESSON I
I
et
hic
sum
II
magnus
nōn
III
altus
IV
bonus
parvus
V
puer
pulcher
quālis
quoque
valeō
VI
fēmina
VII
discipula
discipulus
magister
magistra
puella
salvē
LESSON II
I
(hīc)
III
meus
nunc
sed
tuus
IV
ita
-ne
V
frāter
māter
soror
VI
amō
fīlia
fīlius
LESSON III
III
longus
terra
IV
fortūna
novus
patria
via
V
antīquus
fāma
īnsula
VII
America
(Austrālia)
Britannia
(Cuba)
(Hibernia)
Italia
(Sicilia)
LESSON IV
I
in
III
causa
habeō
quis
quod
ubi
IV
ager
intellegō
laetus
parō
VI
cupiō
cūr
labōrō
portō
VII
agricola
casa
cēna
epistula
schola
LESSON V
III
multus
videō
vir
(bene)
IV
vīta
V
amīcus
saepe
semper
VI
aqua
habitō
interdum
laudō
nauta
pecūnia
perīculōsus
poēta
scrībō
VII
Americānus
Britannus
(Hibernus)
(Hispānus)
incola
(Italus)
LESSON VI
II
ego
III
agō
dē
dō
ē, ex
pater
tū
V
dōnum
grātia
ostendō
VI
legō
mōnstrō
nārrō
spectō
VII
fābula
pictūra
LESSON VII
III
cum
IV
silva
V
aperiō
clārus
ibi
VI
cārus
claudō
cūrō
grātus
iānua
VII
ambulō
benignus
fenestra
rosa
LESSON VIII
II
ad
III
noster
V
exspectō
VI
discō
lingua
properō
VII
Latīnus
LESSON IX
III
nox
(noctū)
IV
sōlus
V
miser
VI
aeger
lūna
obscūrus
stella
tardus
VII
medicus
LESSON X
III
cum
IV
stō
VI
hodiē
vesper
VII
herī
impiger
medicīna
LESSON XI
III
dīcō
IV
oppidum
tegō
(tēctum)
V
diū
maneō
praemium
respondeō
validus
VII
saltō
tabernāculum
LESSON XII
II
suī
III
ūnus
IV
domus
eō
post
vocō
V
malus
VI
hōra
lacrimō
maestus
mox
LESSON XIII
I
quī
III
alius
nūllus
tum
IV
audiō
capiō
duo
equus
perīculum
V
frūmentum
hiems
timeō
VI
albus
colloquium
edō
flōs
quiēs
quot
VII
hortus
līlium
stabulum
LESSON XIV
II
ā, ab
III
arma
bellum
castra
cōnsilium
mīles
IV
(tegō)
tēlum
V
dux
inquam
lātus
pugnō
VI
dēfessus
galea
gladius
pīlum
scūtum
VII
Rōmānus
LESSON XV
III
faciō
prīmus
IV
medius
nōmen
V
caput
dexter
numquam
tertius
trēs
VI
iaculum
mēnsa
niger
quattuor
sagitta
secundus
sinister
VII
animal
sagittārius
LESSON XVI
II
omnis
rēs
III
ante
locus
manus
per
veniō
IV
aliquis
fortis
(fortiter)
(prope)
V
tueor
(tūtus)
VI
aedificium
arcus
carrus
currō
invītō
subitō
trāns
VII
māne
LESSON XVII
III
cōpia
diēs
sī
socius
IV
auxilium
(fortis)
(parātus)
V
dēbeō
fīnitimus
iterum
morior
posterus
satis
VI
moneō
necesse
rogō
VII
crās
LESSON XVIII
III
hostis
ille
neque
prō
quam
IV
accipiō
oculus
putō
sine
V
adsum
VI
caecus
ecce
necō
paene
posteā
timidus
vulnerō
VII
vīsitō
LESSON XIX
I
-que
III
inter
iubeō
IV
circum
flūmen
propter
V
absum
ācer
(ācriter)
occupō
postulō
VI
clāmō
dēsīderō
fluō
iaciō
īrātus
mūrus
vāstō
VII
Eurōpa
Gallia
Gallus
Rhēnus
LESSON XX
I
is
III
populus
tamen
IV
superō
(videor)
V
armō
(armātus)
audeō
itaque
undique
VI
iuvō
ōlim
oppugnō
probō
quamquam
ruīna
VII
avunculus
circumspectō
inimīcus
salūtō
LESSON XXI
III
suus
IV
celer
(celeriter)
nam
V
barbarus
moveō
sciō
servō
VI
dēleō
expugnō
rūs
vinculum
VII
dormiō
LESSON XXII
III
(nox)
tempus
tōtus
IV
cēterī
facilis
V
errō
VI
incitō
servus
VII
bēstia
ferus
LESSON XXIII
III
animus
mittō
teneō
vester
IV
fuga
labor
V
dūrus
imperō
memoria
paucī
reperiō
VI
dominus
igitur
pāreō
saevus
statim
VII
lignum
LESSON XXIV
III
etiam
homō
urbs
IV
rēx
V
clāmor
coniciō
heu
līber
tergum
VI
mora
convocō
VII
ānser
LESSON XXV
III
aut
nāvis
possum
relinquō
tam
IV
corpus
V
saxum
VI
aedificō
angustus
rīpa
sedeō
VII
natō
nāvicula
LESSON XXVI
III
iam
superus
(summus)
IV
caelum
V
lūx
nātūra
VI
appropinquō
arbor
avis
cibus
collis
excitō
nūbēs
sileō
LESSON XXVII
III
sīc
IV
proelium
signum
V
nōscō
(nōtus)
sentiō
VI
cēlō
laetitia
rapiō
ubīque
VII
figūra
splendidus
LESSON XXVIII
I
(hūc)
IV
cīvis
cōstituō
gēns
portus
V
deinde
tandem
VI
īnsigne
ōrnō
perterreō
VII
Gallicus
ignāvus
nāvigium
LESSON XXIX
II
exercitus
fīnis
pars
IV
agmen
iter
moenia
V
impetus
nūntius
porta
vāllum
VII
prōspectō
vigil
LESSON XXX
III
deus
ipse
virtūs
IV
mōns
V
appellō
VI
idōneus
praeda
ulterior
VII
Etrūscus
Rōma
LESSON XXXI
III
īdem
legiō
reliquus
IV
dūcō
imperātor
mīlle
pōnō
sub
V
circiter
nēmō
vincō
VI
dīvidō
nix
VII
inīquus
LESSON XXXII
III
cīvitās
lēgō
(lēgātus)
IV
gravis
(graviter)
interficiō
V
centum
comes
quīdam
VI
centuriō
corōna
excipiō
liber
prōcēdō
LESSON XXXIII
III
ferō
gerō
volō
(maximē)
IV
enim
(gravis)
V
dēfendō
discēdō
VI
difficilis
expellō
hasta
latrō
LESSON XXXIV
II
atque
ut
III
tantus
IV
mare
V
mūniō
pāx
pēs
somnus
umbra
VI
iaceō
sonitus
VII
grāmen
LESSON XXXV
III
imperium
petō
pūblicus
IV
cōnsul
nisi
V
premō
VI
fēlīx
magistrātus
neglegō
officium
quaestor
regō
umquam
LESSON XXXVI
IV
alter
annus
autem
cognōscō
numerus
salūs
V
uterque
VI
castellum
explōrātor
intrā
lateō
pōns
repellō
septem
LESSON XXXVII
III
modus
IV
at
nihil
quantus
trānseō
vīs
vōx
V
perveniō
spērō
victōria
VI
exsul
quandō
sapiēns
sinō
LESSON XXXVIII
IV
coepī
conveniō
V
vertō
VI
cōnspectus
nōbilis
occīdō
redeō
sērus
usque
LESSON XXXIX
IV
apud
genus
V
intereā
pellō
VI
caedō
dispōnō
frangō
nōlō
restituō
secūris
succēdō
sūmō
vigilia
LESSON XL
IV
eques
honor
ignis
recipiō
rēgnum
V
an
incipiō
iniūria
VI
circumveniō
exeō
fugiō
uter
LATIN-ENGLISH VOCABULARY
(For adjectives and some pronouns the forms of the three genders are indicated; for nouns and personal pronouns, the forms of the nominative and genitive cases; for verbs, the principal parts. For other words the part of speech is named.)
